Fosfataza kwaśna ACP – badanie sterczowej i całkowitej, norma, wyniki

Co to jest fosfataza kwaśna (ACP)

Fosfataza kwaśna (ACP) jest enzymem produkowanym przez ludzki organizm. Odpowiada za hydrolizę monoestrów fosforanu organicznego w kwaśnym pH. W osoczu występuje w postaci pięciu izoform. W osteoklastach (komórki kostne kościogubne) znajduje się frakcja kostna, natomiast w gruczole krokowym frakcja sterczowa. Największy poziom fosfatazy kwaśnej, nawet kilkaset razy większy w stosunku do pozostałych płynów ustrojowych znajduje się w gruczole krokowym, stąd często stosowane określenie – fosfataza sterczowa.

Oznaczenie poziomu ACP – kiedy się bada?

Głównymi źródłami tkankowymi ACP we krwi są: prostata, czyli gruczoł krokowy, osteoklasty (komórki układu kostnego), erytrocyty, trombocyty, trzustka, jelito, śledziona, wątroba, nerki oraz w mniejszym stopniu inne organy komórkowe.

Oznaczenie poziomu ACP znajduje zastosowanie w diagnostyce wielu chorób np. w wykrywaniu łagodnego rozrostu gruczołu krokowego, gruczolaku oraz nowotworu prostaty. Znaczenie oceny aktywności frakcji sterczowej uległo zmniejszeniu, z związku stosowaniem oznaczenia PSA.

Dodatkowo badanie poziomu fosfatazy kwaśnej wykonuje się w przypadku bólu kości, występowania złamań patologicznych, zmian kości w badaniu radiologicznych oraz w zaburzeniu gospodarki wapniowej. Określenie poziomu ACP służy do monitorowania aktywności osteoklastów odpowiedzialnych za procesy osteolizy i przebudowy kości u chorych z osteoporozą.

Fosfataza kwaśna – normy dla badania ACP

Prawidłowy poziom fosfatazy kwaśnej jest odmienny w poszczególnych grup wiekowych. Całkowita czynność fosfatazy kwaśnej u osób dorosłych wynosi: 30–90 nmol/l/s.

Dużą część z tego stanowi frakcja sterczowa fosfatazy kwaśnej. U dorosłych norma fosfatazy kwaśnej wynosi 0,1–0,63 U/l. U dzieci wynik badania powinien prawidłowo wskazywać wartość: 0,67–1,07 U/l (do okresu pokwitania)

Podwyższona i wysoka fosfataza kwaśna

Nieprawidłowy wynik może wskazywać na wiele różnych chorób. W przypadku, gdy będzie niewłaściwy konieczne są dodatkowe badania.

Wysoka fosfataza kwaśna sterczowa jest w szczególności związany z zapaleniem lub nowotworem gruczołu krokowego. Niewielki przejściowy wzrost fosfatazy kwaśnej, aktywności tego enzymu można stwierdzić przy ucisku gruczołu krokowego, np. w przypadku badania per rectum, cewnikowania pęcherza, a także zatrzymania moczu. W związku z tym krew do badania powinna zostać pobrana przed przystąpieniem do badania przedmiotowego prostaty.

Podwyższony poziom ACP występuje w przebiegu chorób układu kostnego w tym:

• chorobie Pageta,
• osteoporozie,
• u chorych z osteolizą (spowodowaną przerzutami do kości),
• u chorych z akromegalii,
• w szpiczaku,
• w nadczynności przytarczyc.

Niewielki wzrost i odchylenie od normy stwierdza się w raku jelita, sutka, niedokrwistości hemolitycznej (spowodowanych rozpadem erytrocytów) lub megaloblastycznej, w trombocytopenii (liczba płytek krwi poniżej normy fizjologicznej), w schorzeniach wątroby, chorobie nerek oraz w chorobie Gauchera.