Ferrytyna – badanie, interpretacja wyniku, normy, niska i wysoka ferrytyna

Co to jest ferrytyna?

Ferrytyna jest białkiem pełniącym funkcję magazynu żelaza w organizmie. Posiada zdolność wiązania cząstek żelaza w taki sposób, że nie są one toksyczne dla komórek. Główne miejsca magazynowania żelaza w postaci ferrytyny to wątroba, śledziona, szpik kostny i mięśnie. Niewielkie jej ilości znajdują się również w osoczu, dlatego możliwe jest badanie ferrytyny z pobranej próbki krwi.

Do czego potrzebne jest żelazo?

Żelazo jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jest składnikiem hemoglobiny transportującej tlen w erytrocytach oraz wielu enzymów biorących udział w podstawowych procesach metabolicznych.

Po co robi się badanie ferrytyny?

Ferrytyna powinna być oznaczona przy podejrzeniu niedoboru lub nadmiaru żelaza w organizmie. Poziom samego żelaza we krwi podlega zmienności dobowej i mocno zależy od spożywanych posiłków, dlatego przy podejrzeniu niedoboru tego pierwiastka wykonuje się właśnie oznaczenie poziomu ferrytyny.

Wskazaniem do oznaczenia poziomu ferrytyny jest:

• poszukiwanie przyczyn niedoboru żelaza,
• różnicowanie niedokrwistości,
• diagnostyka nadmiaru żelaza,

• kontrola u pacjentów suplementujących żelazo.

Kiedy powinno się wykonać badanie poziomu ferrytyny? Do badania powinny skłonić takie objawy niedoboru żelaza jak:

• bladość błon śluzowych, suchość skóry, zajady w kącikach ust, krwawienie dziąseł;
• łamliwość paznokci, wypadanie włosów;
• szumy w uszach, zawroty głowy;
• senność i zaburzenia koncentracji, ogólne pogorszenie nastroju;
• nerwowość, przyspieszone bicie serca;

• zmniejszenie odporności, podatność na infekcje.

Objawy nadmiaru ferrytyny, jakie powinny nas zaniepokoić, to m.in:

• przewlekłe zmęczenie, ogólne osłabienie;
• zaburzenia pracy przewodu pokarmowego: zaparcia, wzdęcia, bóle brzucha;
• bóle stawów, bóle mięśni, bóle głowy;

• zaburzenia odporności, częste infekcje.

Badanie poziomu ferrytyny – jak wykonać?

Oznaczenie ferrytyny wykonuje się z krwi pobranej z żyły łokciowej. Na pobranie krwi należy zgłosić się na czczo (10-12 godzin od ostatniego posiłku). Warto mieć na uwadze, że badanie poziomu ferrytyny mogą zaburzać takie czynniki, jak: infekcja ze stanem zapalnym, duży wysiłek fizyczny (nawet kilka dni przed badaniem) czy nieprzespana noc oraz niektóre leki i suplementy.

Wraz z oznaczeniem stężenia ferrytyny lekarz zleca zazwyczaj oznaczenie innych parametrów, które związane są z gospodarką żelaza w organizmie m.in. transferyny i TIBC (całkowita zdolność wiązania żelaza). Podstawowym badaniem zlecanym w przypadku podejrzenia u pacjenta niedokrwistości jest morfologia krwi.

Oznaczanie poziomu ferrytyny we krwi – jak się przygotować?

W celu oznaczenia stężenia ferrytyny u dziecka czy dorosłego niezbędne jest uzyskanie od pacjenta próbki krwi. Pacjent do punktu pobrań powinien zgłosić się na czczo. Wskazane jest wcześniejsze omówienie z lekarzem przyjmowanych leków oraz suplementów diety, gdyż mogą mieć one wpływ na wynik badania. Krew pobierana jest zazwyczaj z żyły łokciowej przez wykwalifikowaną osobę. Następnie próbka krwi przesyłana jest do laboratorium.

Jakie są normy ferrytyny?

Norma ferrytyny zależy od płci oraz wieku badanej osoby. Podawane zakresy referencyjne ferrytyny dla dorosłych mogą się różnić pomiędzy laboratoriami wykonującymi badanie i wyglądać następująco:

• dla kobiet stężenie ferrytyny: 15-250ug/l lub 30-200ug/l;
• dla mężczyzn stężenie ferrytyny: 20-500ug/l lub 30-400ug/l.

Interpretując wynik zawsze należy odnosić się do zakresu wartości podanych na wydruku.

Każdy wynik powyżej normy sugeruje zbyt dużą ilość ferrytyny w organizmie.
Czasami mamy do czynienia z sytuacją: niska ferrytyna a żelazo w normie . Oznacza to tzw. utajony niedobór żelaza.

O czym świadczy niski poziom ferrytyny?

Najczęstszą przyczyną, na którą wskazuje obniżony poziom ferrytyny, jest niedokrwistość z niedoboru żelaza. Przyczyny tego typu anemii mogą być różne:

• zbyt mała ilość żelaza w pożywieniu (ogólne niedożywienie, źle zbilansowana dieta, wegetarianizm, alkoholizm);
• niedostateczne wchłanianie żelaza (niedobór witaminy C, choroby przewodu pokarmowego, np. przewlekłe zapalenie jelit czy choroba Leśniowskiego-Crohna);
• utrata żelaza z organizmu (utajone krwawienie w przewodzie pokarmowym lub z układu moczowego, obfite miesiączki, regularne oddawanie krwi).

Jak zwiększyć poziom ferrytyny w organizmie?

Jeśli badanie stężenia ferrytyny da zbyt niski wynik, wskazane jest zwiększenie spożycia produktów bogatych w żelazo. Należą do nich szczególnie: czerwone mięso, tłuste ryby, podroby i żółtka jaj oraz pełnoziarniste pieczywo oraz kasze. Produkty roślinne zawierające żelazo to głównie rośliny strączkowe, suszone owoce, buraki, orzechy.

Należy pamiętać, że przyswajanie żelaza pochodzenia roślinnego jest dużo niższe niż z produktów mięsnych (jedynie w 20-30%).

Niedobory żelaza można też uzupełniać lekami i suplementami. Mniejsze dawki można dostać bez recepty, większe powinien przepisać lekarz. Preparaty te mogą zawierać wodorotlenek żelaza trójwartościowego, siarczan żelaza dwuwartościowego lub bursztynian żelaza.

Grupy o zwiększonym zapotrzebowaniu na żelazo to kobiety ciężarne i karmiące, dawcy krwi oraz dzieci i młodzież w okresie intensywnego wzrostu. Te osoby są bardziej narażone na niedobór ferrytyny, gdyż organizm dużo czerpie ze zgromadzonych zapasów.

Co oznacza podwyższone stężenie ferrytyny?

Podwyższona ferrytyna nie zawsze oznacza nadmiar żelaza. Należy ona bowiem do białek ostrej fazy, których stężenie w organizmie wzrasta w stanach zapalnych. Zbyt wysokie stężenie ferrytyny może jednak wynikać z przeładowania organizmu żelazem lub zaburzeń w jego dystrybucji.

Najczęstsze przyczyny podwyższonej ferrytyny to:

• infekcje i przewlekłe stany zapalne, choroby autoimmunologiczne (np. reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty);
• nowotwory;
• uszkodzenie wątroby, przewlekłe choroby nerek i wątroby (WZW, marskość), uszkodzenie śledziony;
• hemoglobinopatie, uszkodzenie komórek szpiku kostnego;
• leczenie erytropoetyną, nadmierna suplementacja żelazem, liczne transfuzje krwi;
• hemochromatoza – choroba genetyczna polegająca na zwiększonym odkładaniu żelaza w organizmie.

Jak obniżyć ferrytynę?

Nadmiar żelaza jest dla organizmu bardziej groźny niż niedobór, dlatego należy jak najszybciej ustalić jego przyczynę i obniżyć poziom tego pierwiastka. Jeśli przyczyną jest inna choroba, należy wyleczyć zaburzenie pierwotne. W przypadku hemochromatozy stosuje się regularne upuszczanie krwi oraz preparaty zawierające chelaty – związki wiążące żelazo i ułatwiające jego eliminację.

Ponieważ działanie obniżające poziom ferrytyny powinno być szybkie, zmiany w diecie polegające na ograniczeniu produktów zawierających dużo białka mają mniejsze znaczenie.

Zaburzenia poziomu żelaza – jakie badania?

Ferrytyna jest najlepszym wskaźnikiem niedostatecznej ilości żelaza w organizmie, ale nie jedynym. W przypadku podejrzenia zaburzeń w gospodarce żelazem, lekarz może zlecić również inne badania: morfologię krwi, poziom transferyny (białka transportującego żelazo we krwi), całkowitą zdolność wiązania żelaza (TIBC) czy krew utajoną w kale.

Ważne jest, by badanie stężenia ferrytyny wykonywać regularnie, szczególnie w grupach ryzyka, ponieważ pozwoli to wykryć nieprawidłowości, jeszcze zanim pojawią się objawy. Niespecyficzność objawów zaburzeń poziomu ferrytyny często powoduje, że odpowiednia diagnostyka i leczenie wdrażane są z opóźnieniem.