TIBC badanie – całkowita zdolność wiązania żelaza – norma, wyniki

• Co to jest zdolność wiązania żelaza – całkowita?

Zdolność wiązania żelaza (TIBC lub CZWZ) jest to badanie transportu żelaza we krwi, a także diagnostyka zaburzeń gospodarki żelaza. Oznaczenie należy wykonać przy podejrzeniu zarówno nadmiaru jak i niedostatecznego wysycenia żelazem. Zdolność wiązania żelaza TIBC jest to badanie laboratoryjne, które ma na celu określić ilość potrzebnego żelaza do całkowitego wysycenia transferryny.

Transferryna jest to białko wytwarzane przez wątrobę, występujące w surowicy odpowiedzialne za wiązanie żelaza (w warunkach prawidłowych jest wysycona przez żelazo w 1/3 swej ilości), regulację wchłaniania żelaza do krwi, oraz sam transport tego pierwiastka w surowicy krwi.

Żelazo to ważny pierwiastek w organizmie człowieka, niezbędny do prawidłowego funkcjonowania. W organizmie człowieka pełni funkcję transportera tlenu do komórek ciała, uczestniczy w produkcji hemoglobiny. U człowieka ważącego przeciętnie 70 kg. znajduje się około 4 g tego pierwiastka.

Przeczytaj też: Co oznacza wysoki poziom hemoglobiny?

Istnieją dwa źródła żelaza:

• hemowe, głównie zawarte w produktach zwierzęcych, które jest łatwo przyswajalne przez organizm,
• niehemowe znajdujące się między innymi w produktach roślinnych, niestety jest ono trudniej przyswajalne przez organizm ludzki.

Żelazo wchłaniane jest głównie w dwunastnicy oraz w górnym odcinku jelita cienkiego.

Kiedy należy zbadać TIBC?

Badanie krwi TIBC najczęściej oznaczane jest wraz z poziomem żelaza i transferryny. Kiedy należy zbadać poziom TIBC? Badanie krwi powinno być wykonane w celu oceny gospodarki żelazem. Wskazaniem do badania TIBC jest ocena transportu żelaza we krwi, a także diagnostyka zaburzeń gospodarki żelaza.

TIBC powinno być oznaczane u osób, u których istnieje podejrzenie niedoboru lub nadmiaru żelaza w organizmie. W obu tych przypadkach może dojść do rozwoju anemii. Ponadto badanie TIBC pozwala na różnicowanie dwóch najczęstszych postaci niedokrwistości – z niedoboru żelaza i niedokrwistości chorób przewlekłych. Ponadto TIBC, żelazo i transferryna powinny być oznaczane w celu oceny skuteczności leczenia anemii.

Oznaczenie należy wykonać w podejrzeniu nadmiaru jak i niedostatecznego wysycenia żelazem, w niedokrwistości mikrocytarnej oraz stanach niedożywienia pacjenta (przy małej podaży białka spada ilość transferryny). Badanie może być pomocne podczas oceny prawidłowego funkcjonowania i w przebiegu chorób wątroby. Lekarz może zlecić badanie gdy u pacjenta występuje przypadek hemochromatozy rodzinnej.

Objawy mogące wskazywać na niedobór żelaza, które powinny skłonić do badania poziomu TIBC to:

• ogólne osłabienie,
• bóle i zawroty głowy,
• bladość skóry i błon śluzowych,
• kołatanie serca,
• duszności,
• zaburzenia koncentracji i drażliwość.

Z kolei nadmiar żelaza może manifestować się jako:

• bóle brzucha,
• zaburzenia pracy serca,
• spadek energii i chroniczne zmęczenie,
• bóle stawów,
• spadek libido,
• zaburzenia pracy trzustki i rozwój tarczycy,
• spowolnienie dojrzewania płciowego.

Jak się przygotować, jak wygląda badanie TIBC?

Poziom całkowitej zdolności wiązania żelaza oznaczany jest w próbce krwi żylnej pobranej na czczo. Nie jest wymagane żadne specjalne przygotowanie do badania. Pacjent powinien jedynie zgłosić się na pobranie krwi rano, około 10 godzin od przyjęcia ostatniego posiłku. Badanie TIBC jest pośrednio pomiarem stężenia transferryny. Badanie krwi polega na dodaniu do krwi pacjenta takich ilości żelaza, aby wysycić wszystkie miejsca wiążące transferryny. Następnie nadmiar żelaza jest usuwany z próbki, a jego stężenie jest mierzone. Cena badania TIBC to około 15 zł, a czas oczekiwania na wynik to 1 dzień.

Wiązanie żelaza – norma TIBC u mężczyzn i u kobiet

Wartości prawidłowe zależą od płci badanej osoby, zestawienia norm należy dokonać z uwzględnieniem płci.

Prawidłowy zakres wartości w badaniu TIBC różni się w zależności od płci i wynosi:

• dla mężczyzn: 45–70 µmol/l (251–391 µg/dl),
• dla kobiet: 40–80 µmol/l (223–446 µg/dl).

Oceniając wielkość całkowitej zdolności wiązania żelaza należy uwzględnić także wynik badania żelaza we krwi, transferryny i ferrytyny. Wartości prawidłowe dla tych wskaźników gospodarki żelazem to:

• poziom żelaza 7-28 μmol/l (42-135 μg/dl),
• poziom transferryny 25-50 μmol/l (200-400 mg/dl),
• poziom ferrytyny 15 – 300 µg/ l.

Należy pamiętać, aby otrzymany z laboratorium wynik skonsultować z lekarzem.

Wysokie TIBC i powyżej normy – przyczyny i interpretacja wyniku

Za wysokie wartości TIBC wskazują na niedobór żelaza. W przypadku zbyt niskiego poziomu żelaza we krwi wysokiej wartości całkowitej zdolności wiązania żelaza towarzyszą następujące wyniki innych parametrów gospodarki żelazem:

• UIBC podwyższone,
• niski poziom żelaza we krwi,
• obniżona ferrytyna we krwi.

TIBC powyżej normy może towarzyszyć ponadto stosowaniu doustnej antykoncepcji hormonalnej i w czasie leczenia estrogenami. Niekiedy nie są stwierdzane odchylenia od normy TIBC, a mimo to dochodzi do rozwoju niedokrwistości. Ma to miejsce w przypadku niedokrwistości hemolitycznej czy syderoblastycznej, gdy nie jest stwierdzany podwyższony wynik TIBC, natomiast w badaniach krwi stwierdzany jest podwyższony poziom żelaza i wysoka ferrytyna. Podwyższony poziom TIBC może oznaczać także rzeczywisty niedobór żelaza np. w trakcie ciąży.

Niskie i obniżone TIBC – co oznacza taki wynik?

Za niskie wartości TIBC spotykane są w przebiegu nadmiaru żelaza we krwi. Najczęściej przyczyną jest niedokrwistość chorób przewlekłych, towarzysząca m. in. nowotworom czy przewlekłym stanom zapalnym. Anemia chorób przewlekłych daje we krwi charakterystyczny obraz: niski poziom żelaza, niskie UIBC oraz wysoki poziom ferrytyny.

Inną przyczyną niskiej wartości TIBC jest hemochromatoza, czyli stan przeładowania organizmu żelazem. Wtedy poza niskim TIBC we krwi stwierdzane są następujące wyniki: żelazo powyżej normy i niskie UIBC.

Obniżony poziom TIBC może oznaczać także ostre lub przewlekłe zakażenia, marskość wątroby, hemosyderozę. Taki wynik pojawia się także u pacjentów poddawanych częstej transfuzji krwi. Za niskie TIBC towarzyszy także zespołowi nerczycowemu i policytemii.