Białko S – badanie

Czym jest białko S i jaka jest jego funkcja?

Białko S zaliczane jest do substancji, które hamują proces krzepnięcia kwi, tzw. inhibitorów krzepnięcia. Jego działanie jest zależne od witaminy K. Białko S produkowane jest w wątrobie oraz w komórkach śródbłonka. W organizmie człowieka krąży we krwi w dwóch formach: wolnej i związanej.

Białko S jest niezbędne do działania białka C, które z kolei unieczynnia czynniki krzepnięcia: V a oraz VIII a. Czynniki te są potrzebne do wytworzenia trombiny, która odpowiada za przemianę fibrynogenu w fibrynę i w efekcie powstanie skrzepu krwi. Gdy występuje niedobór białka S lub C, proces powstawania trombiny zachodzi w niekontrolowany sposób. Białko S steruje więc procesem krzepnięcia w taki sposób, aby nie doszło do powstawania nadmiernej ilości skrzepliny i tym samym by nie powstawały zakrzepy.

Cały proces krzepnięcia krwi jest niezwykle skomplikowany i wymaga współpracy wielu czynników, dlatego niedobór nawet jednego z nich może doprowadzić do nadmiernego krzepnięcia krwi, bądź wręcz przeciwnie do wydłużonego procesu krzepnięcia i związanych z tym przedłużonych krwawień.

W jakim celu oznacza się stężenie białka S?

Oznaczenie białka S wykonywane jest zawsze wraz z oznaczeniem białka C, ze względu na występującą między nimi zależność. Badanie zlecane jest w celu oceny układu krzepnięcia. Wykorzystywane jest w diagnostyce nadkrzepliwości i poszukiwania przyczyn zakrzepicy.

Badanie na poziom białka S nie jest zlecane rutynowe, wykonuje się je u osób obciążonych genetycznie niedoborem białka S lub białka C, bądź u osób u których nie można wykryć przyczyny incydentów zakrzepowo-zatorowych.

Niedobór białka S

Niedobór białka S może być związany z występowaniem chorobowy zatorowo-zakrzepowej. U pacjentów występuje nadmierna krzepliwość krwi. W naczyniach dochodzi do powstawania skrzepów krwi. Może to mieć poważne konsekwencje zdrowotne. Skrzep krwi może oderwać się i wraz z krwią dostać do prawego przedsionka serca, następnie do prawej komory i ostatecznie dociera do tętnicy płucnej. Jeżeli dojdzie do jej zatkania, mamy do czynienia z zatorowością płucną.

Zmniejszona ilość białka S może mieć podłoże dziedziczne oraz nabyte. Wyróżniono 3 typy niedoborów białka S. Wszystkie typy niedoborów białka S wiążą się z obniżoną aktywnością białka. W zależności od typu niedoboru, u pacjenta może występować obniżona lub prawidłowa ilość wolnej formy białka S oraz całkowitego białka S.

Przyczyny niedoboru białka S

Przyczyna niedoboru białka S może być genetyczna lub nabyta. Do przyczyn nabytych należą:

• przyjmowanie doustnych leków przeciwzakrzepowych – antagonistów witaminy K;
• stosowanie przez pacjentki preparatów estrogenowo-progesteronowych – hormonalna terapia zastępcza, tabletki antykoncepcyjne;
• przyjmowanie leków przeciwpadaczkowych;
• DIC – zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego – w jego przebiegu dochodzi do wyczerpania czynników krzepnięcia;
• niewydolność wątroby;
• zespół nerczycowy;
• trzeci trymestr ciąży;
• niedobór witaminy K.

Przygotowanie do badania i norma białka S

W celu wykonania oznaczenia stężenia białka S niezbędne jest uzyskanie od pacjenta próbki krwi. Materiał do badania uzyskuje się zazwyczaj z żyły łokciowej, gdyż u większości pacjentów jest ona najlepiej widoczna. Otrzymana próbka krwi pobierana jest do probówki ze specjalną substancją, która zapobiega jej krzepnięciu.

Pacjenci przyjmujący leki zmniejszające krzepliwość, które są antagonistami witaminy K, na miesiąc przed planowanym badaniem będą musieli przerwać terapię i przyjmowane leki zastąpić innymi. W tym celu konieczna jest wcześniejsza wizyta u lekarza prowadzącego i dokładne omówienie przygotowania do badania.

Wartością prawidłową dla stężenia całkowitego białka S jest: 15–30mg/l. Prawidłowa aktywność białka S to 70–130%.

Należy zaznaczyć, iż w pierwszym roku życia stężenie białka S jest zmniejszone. Zauważono również, iż u kobiet stężenie białka S jest niższe w porównaniu do stężenia występującego u mężczyzn.