Hemoglobina glikowana HbA1c – norma, badanie, wynik, interpretacja

Co to jest hemoglobina glikowana?

Hemoglobina to czerwony barwnik krwi, zlokalizowany w krwinkach czerwonych, gdzie odpowiada za transport tlenu. Hemoglobina glikowana (glikohemoglobina, GHB) to rodzaj hemoglobiny powstałej pod wpływem reakcji z glukozą. Hemoglobina glikowana powstaje w sposób ciągły przez cały okres życia krwinki czerwonej, czyli przez około 120 dni. I właśnie dlatego poziom hemoglobiny glikowanej jest skorelowany z poziomem glukozy we krwi w okresie ostatnich 6–12 tygodni.

Badanie hemoglobiny glikowanej pozwala poznać uśredniony stopień wyrównania glikemii, nie uwzględniający wahań glikemii w czasie. Z tego względu podobny poziom hemoglobiny glikowanej może mieć zarówno osoba z względnie stałym stężeniem cukru we krwi, jak i znacznymi jego spadkami i wzrostami. Dlatego też nie należy rezygnować z kontroli glikemii na drodze badania poziomu glukozy na czczo oraz glikemii przygodnej (o dowolnej porze dnia, najczęściej dwie godziny po posiłku).

Na wynik hemoglobiny glikowanej mogą wpływać takie stany, jak:

• niedokrwistość,
• hemoglobinopatie,
• stan po przetoczeniu koncentratu krwinek czerwonych,
• hiperbilirubinemie,
• hipertriglicerydemie,
• niewydolność nerek,
• stosowanie salicylanów w dużych dawkach.

Powyższe stany należy mieć na uwadze w momencie analizy wyniku.
Wyróżnia się kilka odmian glikohemoglobiny, natomiast w diagnostyce cukrzycy zastosowanie znalazła jedynie frakcja HbA1c.

Czytaj również: Niska hemoglobina – przyczyny

HbA1c – wskazania do badania poziomu hemoglobiny glikowanej

Aby zminimalizować ryzyko tych trwałych powikłań cukrzycy, należy kontrolować poziom glukozy we krwi przy pomocy odpowiedniej diety, leków hipoglikemizujących a niekiedy także iniekcji insuliny. Najlepszym badaniem monitorującym poziom glikemii jest glikowana hemoglobina.

Poziom HbA1c powinien być oznaczany u każdej osoby chorującej na cukrzycę. Badanie to najczęściej wykonywane jest w celu określenia glikemii oraz ryzyka rozwoju powikłań. Badanie poziomu hemoglobiny glikowanej oznaczane jest także w celu podjęcia decyzji o wdrożeniu leczenia lekami hipoglikemizującymi, a także insuliną. Częstotliwość oznaczania hemoglobiny glikowanej jest następująca:

• u osób z cukrzycą typu 1 zalecane jest oznaczanie HbA1c co 3 miesiące,
• u osób z cukrzycą typu 2 zalecane jest oznaczanie HbA1c co 2–6 miesięcy,
• u pacjentek ciężarnych z cukrzycą zalecane jest oznaczanie HbA1c co 3 tygodnie (hemoglobina glikowana w ciąży).

Zalecane wartości HbA1c, do których należy dążyć u poszczególnych pacjentów, przedstawiają się następująco:

• HbA1c do wartości 6,5 proc. u pacjentów z cukrzycą typu 1, a także u dzieci i młodzieży bez względu na typ cukrzycy,
• HbA1c do wartości 8 proc. u pacjentów w zaawansowanym wieku lub przy występujących powikłaniach cukrzycy o charakterze mikroangiopatii,
• HbA1c poniżej wartości 6,5 proc. u kobiet z cukrzycą planujących ciążę lub u ciężarnych w II i III trymestrze ciąży.

Przeczytaj też: Co oznacza wysoki poziom hemoglobiny?

Hemoglobina glikowana – norma

Prawidłowy poziom hemoglobiny glikowanej to poniżej 6,5 proc. Wynik hemoglobiny glikowanej poniżej tego poziomu wskazuje na małe ryzyko rozwoju powikłań, przy wartościach HbA1c powyżej 6,5 proc. wzrasta ryzyko rozwoju miażdżycy, zaś powyżej 7,5 proc. – wzrasta ryzyko mikroangiopatii.

Jeśli u osoby chorej na cukrzycę, nie stosującej leczenia farmakologicznego, obserwuje się poziom hemoglobiny glikowanej powyżej normy, a poziom glikemii na czczo przekracza 6 mmol/ l – jest to wskazaniem do wdrożenia doustnych leków. Natomiast wartość HbA1c powyżej 7,5 proc. jest wskazaniem do rozpoczęcia leczenia insuliną.

Poziom HbA1c może także w przybliżeniu pomóc oszacować średnią wartość glikemii we krwi. Wartości HbA1c i odpowiadające im wyliczone średnie stężenia glukozy przedstawiają się następująco:

• HbA1c 6 proc. – glukoza 7,5 mmol/l,
• HbA1c 7 proc. – glukoza 9,4 mmmol/l,
• HbA1c 8proc. – glukoza 11,4 mmol/l,
• HbA1c 9 proc. – glukoza 13,3 mmol/l,
• HbA1c 10 proc. – glukoza 15,3 mmol/l,
• HbA1c 11 proc. – glukoza 17,2 mmol/l,
• HbA1c 12 proc. – glukoza 19,2 mmol/l.

Należy pamiętać, aby każdy wynik indywidualnie skonsultować z lekarzem.

Jak wygląda badanie hemoglobiny glikowanej?

Badanie krwi HbA1c wykonywane jest z próbki krwi żylnej, pobranej ze zgięcia łokciowego. Badanie wykonuje się na podstawie pobranej od pacjenta niewielkiej ilości krwi do probówki próżniowej. Materiał pobierany jest zazwyczaj z żył najlepiej widocznych i zlokalizowanych w dole łokciowym, u dzieci natomiast stosuje się niewielkie nacięcie nożem lekarskim (lancetem) na skórze w celu wywołania niewielkiego krwawienia.Otrzymaną próbkę wysyła się do analizy.

Nie jest wymagane żadne specjalne przygotowanie do badania HbA1c – nie ma konieczności oznaczania hemoglobiny glikowanej na czczo. Badanie można wykonać w dowolnym momencie dnia.

Najczęściej oznaczanie HbA1c wykonywane jest na podstawie skierowania od lekarza – wtedy badanie jest bezpłatne. W przypadku wykonania badania prywatnie, cena HbA1c to około 30–40 zł.

Co oznacza niski i wysoki poziom hemoglobiny glikowanej?

W zależności od poziomu oznaczonej hemoglobiny glikowanej można wyróżnić poszczególne stany:

• 6–8 proc. – cukrzyca wyrównana,
• 8–10 proc. – cukrzyca dobrze wyrównana,
• 10–12 proc. – częściowo wyrównana cukrzyca,
• 12 > niewyrównana cukrzyca.

W miarę wzrostu stężenia hemoglobiny glikowanej we krwi rośnie prawdopodobieństwo wystąpienia powikłań naczyniowych u chorych na cukrzycę.
Chorzy posiadający niski poziom HbA1c mają rzadziej powikłania cukrzycy. Zbyt niska wartość HbA1c sugeruje częste hipoglikemie. Wskaźnik jest niewiarygodny przy innych wariantach hemoglobiny.

Bibliografia:

1. https://www.ptfarm.pl/download/7,2,56,3,9,13
2. Badanie i Diagnoza, czerwiec 2010: Zalecenia Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego dotyczące rozpoznania i monitorowania leczenia cukrzycy.
3. Badanie i Diagnoza, październik 2001: Hemoglobina glikowana – podstawowy parametr oceny kontroli metabolicznej cukrzycy.