Testy alergiczne z krwi – badanie IgE całkowitych i swoistych

Justyna Mazur analityk medyczny 29 marca 2022 (pierwsza publikacja: 6 lutego 2017)

Testy alergiczne z krwi (test RAST) to badanie na alergie polegające na oznaczeniu IgE swoistych. Tego typu badanie na alergię z krwi wykonywane jest przede wszystkim u dzieci. Pozwala sprawdzić, czy dziecko ma alergię pokarmową bądź wziewną (alergię na pyłki). Poprzedza je badanie IgE całkowitego, którego normy różnią się w zależności od wieku pacjenta. Jak wyglądają testy alergiczne z krwi? Kiedy należy wykonać badania alergologiczne?

Spis treści

Czym są przeciwciała?
Co to jest przeciwciało IgE?
Jakie jest zastosowanie IgE w diagnostyce alergii?
Badanie IgE – test alergiczny z krwi
Jak wygląda test na alergię pokarmową i wziewną?
IGe całkowite – normy dla dziecka
Badania alergiczne – wyniki badań na alergię z krwi
Co może oznaczać podniesiony poziom całkowitego IgE?

Czym są przeciwciała?

Przeciwciała są to białka osocza produkowane przez komórki układu odpornościowego człowieka (plazmocyty), w odpowiedzi, na toczącą się infekcję. Charakteryzują się wybiórczością – tzn. przeciwciała produkowane są przeciwko tylko jednemu antygenowi, którego potrafią rozpoznać i zneutralizować. Jednocześnie pozostają niewrażliwe na inne antygeny.

W potocznej mowie, antygenem określa się czynnik powodujący infekcję (np. bakterię), mówiąc bardziej precyzyjnie, antygeny są to białka czynnika infekcyjnego, które pobudzają układ odpornościowy człowieka (do produkcji przeciwko sobie przeciwciał).

Jednocześnie, antygen potrafi połączyć się ze swoistym dla siebie przeciwciałem – powstają wówczas kompleksy immunologiczne. Głównym zadaniem przeciwciał jest więc neutralizacja bakterii, wirusów, toksyn i aktywowanie różnych mechanizmów odpowiedzi immunologicznej (aktywowanie układu dopełniacza).

Swoją budową, przeciwciało przypomina literę Y. Składa się z tzw. łańcuchów ciężkich i łańcuchów lekkich. Różnice w budowie tych łańcuchów, pozwalają wyróżnić kilka klas przeciwciał.

Istnieje 5 klas przeciwciał: IgA, IgM, IgG, IgD i IgE. Różnią się one nie tylko budową, ale i funkcją jaką pełnią w procesach odpornościowych.

Co to jest przeciwciało IgE?

Głównym zadaniem przeciwciała IgE w organizmie człowieka jest obrona przed pasożytami. Niestety, w wyniku zjawiska „nadwrażliwości”, przeciwciało jest mechanizmem spustowym w rozwoju alergii. Kontakt osoby uczulonej na dany antygen powoduje rozwinięcie szeregu objawów, między innymi kataru, zaczerwienienia skóry, lub świądu. Obecnie, leczenie farmakologiczne dąży do zablokowania wydzielania IgE po kontakcie z uczulającym antygenem, a kontrola poziomu IgE pozwala diagnozować alergię, czynnik wywołujący objawy oraz monitorować skuteczność leczenia antyalergicznego.

Przeciwciała IgE stanowią najmniejszą frakcję przeciwciał. Ich nazwa, związana jest z obecnością łańcucha epsilon. Główną funkcją IgE jest generowanie odpowiedzi immunologicznej przeciwko pasożytom. Dzieje się to, poprzez pobudzenie eozynofilów i bazofilów które rozpoczynają produkcję histaminy. W przypadku, gdy dochodzi do nadwrażliwości na dany antygen następuje wzmożona produkcja przeciwciała klasy IgE. Nadmiernie wytwarzana wówczas histamina jest odpowiedzialna jest za męczące objawy alergii – swędzenie skóry, kaszel, zaczerwienienie skóry, łzawienie, wyciek z nosa, spadek ciśnienia krwi, powstanie obrzęków, krost, bąbli.

Szczególnie niebezpieczną sytuacją jest wstrząs anafilaktyczny lub obrzęk krtani. Stany te wymagają natychmiastowej interwencji lekarskiej.

Istnieje skłonność dziedziczna do nadmiernego wytwarzania IgE – to tzw. atopia. Dane statystyczne mówią, że na świecie nawet 30% osób ma stwierdzoną atopię i cierpi z jej powodu, a kolejne 20% posiada swoiste przeciwciała IgE (są uczulone) i stanowią grupę ryzyka (może u nich rozwinąć się alergia). Do chorób, których przyczynę upatruje się w reakcji IgE-zależnej alergii wymienia się:

astmę oskrzelową,
atopowe zapalenie skóry,
pokrzywkę,
alergiczny nieżyt nosa i spojówek,
obrzęk naczynioruchowy.

Jakie jest zastosowanie IgE w diagnostyce alergii?

W podstawowej diagnostyce alergologicznej zaleca się kontrolowanie poziomu IgE całkowitego oraz eozynofilii (liczby eozynofilii we krwi).

Interpretacja wyniku, pozwala określić, czy objawy kliniczne wynikają z alergii. Służą także do oceny skuteczności leczenia antyalergicznego.

Badanie IgE – test alergiczny z krwi

Alergia to nadwrażliwość układu immunologicznego na kontakt z niektórymi alergenami. Reakcja alergiczna prowadzi do nadmiernej syntezy immunoglobulin IgE, dając szereg charakterystycznych objawów ze strony układu oddechowego, pokarmowego i skóry. Z czego wynika taka lokalizacja objawów? Najwięcej mastocytów, czyli komórek odpornościowych, jest właśnie w tych układach. Kontakt z konkretnym alergenem powoduje syntezę IgE swoistych, czyli skierowanych przeciwko określonym alergenom. Ich oznaczanie we krwi stanowi podstawowe badanie krwi na alergię, określane nazwą testu RAST. Wykonywane jest przede wszystkim u dzieci do 3. roku życia, u których niemożliwe jest wykonanie testów skórnych oraz u których testy skórne są niemiarodajne. Takie testy alergiczne w krwi, wraz z oznaczeniem IgE całkowitego wykonywane są także u dorosłych.

Zobacz też: Alergia w ciąży – jak leczyć?

Co robić w przypadku podejrzenia alergii? Kiedy wykonuje się testy z krwi na alergię? Wskazaniem do wykonania testu na alergię z krwi u dziecka jest przede wszystkim diagnostyka alergii, którą sugerować mogą specyficzne objawy alergii, różniące się w zależności od wieku:

u dzieci do 3. roku życia alergia pokarmowa najczęściej objawia się atopowym zapaleniem skóry i świstami wydechowymi czy astmą;
u dzieci w wieku powyżej 4. roku życia stopniowo ujawniają się alergie na alergeny wziewne, co objawia się nieżytem nosa i spojówek oraz astmą; inne wskazania do badania IgE to mały przyrost masy ciała u dziecka.

Test na alergię z krwi u dorosłych wykonywany jest w przypadku pokrzywki skórnej, przy rozbieżności między wynikiem testów skórnych a wywiadem lekarskim. Inną przyczyną wykonania testu RAST u dorosłych jest silna alergia wymagająca stałego zażywania leków antyhistaminowych, wykluczających możliwość wykonania testów skórnych.

Zobacz też: Alergia wziewna – przyczyny, objawy, leczenie

Jak wygląda test na alergię pokarmową i wziewną?

Testy na alergie pokarmowe i wziewne wykonywane są z krwi. Pobranie krwi może nastąpić w dowolnym momencie dnia. Tego typu badania alergiczne z krwi nie wymagają żadnych przygotowań ze strony pacjenta – nie muszą zostać odstawione nawet leki antyhistaminowe. Jest to duża przewaga testów RAST nad innymi testami na alergię, np. testami skórnymi.

Często najpierw wykonywane jest oznaczenie IgG całkowitego, a gdy wynik jest podwyższony, wtedy wykonywane są badania na alergię IgG swoiste. Zarówno IgE całkowite, jak i IgE swoiste to bardzo czułe badania, jednak nie zawsze podwyższone IgE świadczy o alergii na dany alergen. Jaka jest interpretacja testów alergicznych z krwi u dziecka?

To też może Cię zainteresować: Alergia kontaktowa – co to jest?

IGe całkowite – normy dla dziecka

Norma dla IgE całkowitego zależy od wieku i wynosi:

u noworodków 0, 04 – 1, 28 IU/ ml
u dzieci do 3. miesiąca 0, 18 – 3, 76 IU/ ml
u dzieci do 6. miesiąca 0, 44 – 16, 3 IU/ ml
u dzieci do 9. miesiąca 0, 76 – 7, 31 IU/ ml
1. rok życia 0,80 – 15, 2 IU/ ml
2 lata 0, 31 – 29, 5 IU/ ml
3 lata 0, 19 – 16, 9 IU/ ml
4 lata 1, 07 – 68, 9 IU/ l
7 lat 1, 03 – 161, 3 IU/ ml
10 lat 0, 98 – 570, 6 IU/ ml
14 lat 2, 06 – 195, 2 IU/ l

Norma IgE całkowitego w badaniu alergicznym z krwi wynosi 1,53 -114 IU/ ml.

Należy mieć na uwadze, że wynik IgE całkowitego w normie nie wyklucza alergii. Zaś IgE powyżej normy może wskazywać na obecność alergii lub być spowodowana innymi przyczynami, np. infekcjami pasożytniczymi, infekcjami grzybiczymi, mononukleozą, szpiczakiem IgE, zespołem nerczycowym czy chorobami skóry. Dlatego najbardziej wiarygodne jest oznaczanie swoistych IgE, czyli test RAST, test z krwi na alergię.

Sprawdź również: Alergia krzyżowa – diagnostyka

Badania alergiczne – wyniki badań na alergię z krwi

Niekiedy oznaczane są pojedyncze specyficzne IgE, najczęściej jednak są wykonywane panele badań. Testy dla dzieci zgrupowane są w panel pediatryczny IgE, obejmujący 27 najczęściej uczulających dzieci alergenów, w tym mleko krowie, białko jaja, pyłki roślin, sierść psa i kota oraz roztocza. Inne panele to panel wziewny (roztocza, sierść zwierząt, pyłki roślin), panel pokarmowy oraz panel mieszany. Obecność specyficznych IgE oceniana jest następująco:

stężenie IgE poniżej 0, 35 IU/ ml to wynik w normie i klasa 0 (alergia wątpliwa);
stężenie IgE 0, 5 – 0, 7 IU/ ml to bardzo mała ilość przeciwciał i klasa 1 (alergia możliwa);
stężenie IgE 0,7-3,5 IU/ ml to mało swoistych IgE i klasa 2;
stężenie IgE 3,5-17,5 IU/ ml to średni poziom swoistych IgE i klasa 3;
stężenie IgE 17,5-50 IU/ ml to duży poziom swoistych IgE i klasa 4;
stężenie IgE 50-100 IU/ ml to wysoki poziom swoistych IgE i klasa 5;
stężenie IgE powyżej 100 IU/ ml to bardzo wysoki poziom swoistych IgE i klasa 6.

Klasy 2 – 6 świadczą o alergii.

Wynik testów uczuleniowych jest podstawą do dalszego leczenia – farmakoterapii, diety eliminacyjnej czy odczulania.

Co może oznaczać podniesiony poziom całkowitego IgE?

Zdarza się, że pomimo prawidłowego wyniku badania, pacjent cierpi z powodu alergii. Niestety, poziom IgE całkowitego nie zawsze koreluje ze stanem klinicznym. Mimo to, podwyższone stężenie sugeruje w zależności od objawów:

chorobę atopową,
infekcję spowodowaną przez pasożyty – najczęściej występujące u dzieci: owsicę i glistnicę. Rzadziej włośnicę, toksoplazmozę, toksokarozę i lambliozę,
mononukleozę zakaźną,
niedobory odporności u dzieci,
zespół nerczycowy,
nowotwory – szpiczak IgE, chłoniak Hodgkina,
choroby skóry – pęcherzycę, łuszczycę, świerzb,
aspergilozę.

Choroba atopowa oznacza najczęściej atopowe zapalenie skóry, alergiczny nieżyt nosa i spojówek, a w wyniku spożywania określonego pokarmu, dochodzi do wystąpienia objawów gastrycznych – głównie biegunki. Problem ten dotyczy szczególnie dzieci w 1 roku życia (około 8%).

Do pokarmów najczęściej wywołujących objawy należą: orzeszki ziemne, seler, mięso ryb, białko jaja kurzego, sezam, przyprawy, skorupiaki. Istnieje bardzo wysokie ryzyko wystawienia reakcji anafilaktycznej po spożyciu tych produktów u dzieci chorujących na astmę oskrzelową.

Nadwrażliwość pokarmowa bardzo często ma gwałtowny przebieg i rozpoczyna się tuż po wniknięciu do organizmy alergenu. Objawy takie jak:

przyspieszenie akcji serca,
spadek ciśnienia,
nudności czy wymioty,
nagle pojawiająca się biegunka,
ból brzucha przypominający kolkę,
uczucie parcia na mocz

to objawy wstrząsu anafilaktycznego.

Zdarza się również, że reakcja anafilaktyczna występuje po zjedzeniu uczulającego pokarmu dopiero po wykonaniu ćwiczeń fizycznych. Jeśli pacjent potrafi się powstrzymać od wysiłku, może spożywać ten pokarm. Sytuacja ta dotyczy najczęściej kobiet, pomiędzy 15 a 35 rokiem życia. Postawienie trafnej diagnozy ułatwia dobrze zebrany wywiad i podwyższony poziom swoistych IgE.

Sytuacja wygląda zupełnie inaczej w diagnostyce IgE alergenoswoistych. Te, dość dobrze korelują z wynikami precyzyjnej diagnostyki alergologicznej – np. testami skórnymi. Z racji zalet tego badania (brak ryzyka reakcji anafilaktycznej, łatwo wykonać badanie u małych dzieci, nie trzeba odstawiać stosowanych stale leków, gdyż nie wpływają na wynik) często wykonuje się je jako pierwsze.

współpraca: lek. Małgorzata Haras-Gil

Opublikowano: 06.02.2017; aktualizacja: 29.03.2022

Oceń:

4.6

Justyna Mazur

Analityk medyczny

Absolwentka Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Analityki Medycznej Collegium Medicum na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Stale kontynuuje edukację, uczestnicząc w licznych kursach i szkoleniach z zakresu diagnostyki laboratoryjnej. Kilkuletnie doświadczenie zawodowe zapewnia jej znajomość realnych wątpliwości i obaw pacjentów związanych z wykonaniem oraz interpretacją badań laboratoryjnych.