Amanityna – badania przy zatruciu muchomorem sromotnikowym

Co to jest amanityna?

Amanityna to toksyna znajdująca się w muchomorze sromotnikowym. W przebiegu podejrzenia zatrucia muchomorem sromotnikowym można oznaczać poziom amanityny we krwi lub amanityny w moczu, choć nie jest to badanie kluczowe dla rozpoznania.

Zatrucie muchomorem sromotnikowym

Zatrucia grzybami dotyczą w Polsce około 500–1000 przypadków rocznie. W naszej strefie klimatycznej najbardziej toksycznym z grzybów jest muchomor sromotnikowy, którego spożycie w około 30 proc. przypadków kończy się śmiercią. Dawki śmiertelnej toksyn dostarcza już 50 g grzyba. Zatrucie muchomorem sromotnikowym prowadzi do uszkodzenia wątroby i nerek, co spowodowane jest działaniem amatoksyn oraz fallotoksyn. Fallotoksyny są znacznie mniej toksyczne, zaś prawdziwym zagrożeniem są amatoksyny. Najgroźniejsza jest alfa – amanitotoksyna, która ma powinowactwo do komórek wątroby, komórek nerek oraz komórek przewodu pokarmowego.

Pierwsze objawy zatrucia muchomorem sromotnikowym pojawiają się kilkanaście godzin od spożycia grzyba i obejmują:

• silne bóle brzucha i głowy,
• nudności i wymioty,
• ogólne osłabienie,
• wodniste biegunki,
• bezmocz.

Zazwyczaj po upływie około doby stan pacjenta ulega pozornej poprawie, po czym objawy powracają ze zdwojona siłą. Na skutek postępującego uszkodzenia nerek i wątroby dochodzi do zaniku diurezy, spadku ciśnienia krwi, niewydolności wątroby z zaburzeniami krzepnięcia krwi oraz możliwością pojawienia się śpiączki wątrobowej. Rozwija się kwasica metaboliczna, wysoka gorączka, zaburzenia krążeniowo-oddechowe. Niekiedy zatrucie muchomorem sromotnikowym kończy się śmiercią, która następuje kilka – kilkanaście dni od zatrucia.

Amanityna we krwi i amanityna w moczu – wynik dodatni i ujemny

Badanie amanityny w moczu lub badanie amanityny we krwi; badanie wykonywane jest metodą radioimmunologiczną lub chromatograficzną; oznaczanie amanityny ilościowo nie ma kluczowego znaczenia dla rozpoznania zatrucia – amanityna w surowicy występuje jedynie do 8 godzin od spożycia muchomora, a zatem w okresie bezobjawowym zatrucia. Nie ma określonej normy, związek nie powinien być obecny nawet w najmniejszych ilościach.

Z kolei amanityna w moczu możliwa jest do wykrycia w 2–3 dobie zakażenia; poziom amanitotoksyny w moczu jest kilkaset razy wyższy niż ten stwierdzany w surowicy, ponadto amanitynę w moczu wykryć znacznie dłużej niże we krwi; stwierdzenie obecności amanityny potwierdza zatrucie muchomorem sromotnikowym, zaś wynik ujemny takiego rozpoznania nie wyklucza; amanityna może być także oznaczana w soku żołądkowym bądź dwunastniczym.

Diagnostyka zatrucia muchomorem sromotnikowym – inne badania

Podstawą rozpoznania zatrucia muchomorem sromotnikowym jest oparte przede wszystkim na wywiadzie z pacjentem lub jego rodziną. Przy potwierdzeniu spożycia grzybów i wystąpieniu gwałtownych objawów bardzo często wdrażane jest natychmiastowe leczenie, bez oczekiwania na wyniki badań laboratoryjnych. Badania diagnostyczne w przebiegu zatrucia muchomorem sromotnikowym to:

• badania mikologiczne, czyli stwierdzenie obecności zarodników muchomora sromotnikowego w popłuczynach z żołądka czy resztek grzyba w spożytych potrawach;
• oznaczanie poziomu enzymów wątrobowych, czyli AspAt (aminotransferazy asparaginianowej) oraz AlAt (aminotransferazy alaninowej), które badane są we krwi; już w pierwszej dobie po zatruciu dochodzi do stopniowego wzrostu stężenia AspAt i AlAt oraz bilirubiny, natomiast kilka dni po zatruciu poziom enzymów wątrobowych może przekraczać kilka tysięcy IU; wzrasta także poziom kreatyniny we krwi, spada poziom glukozy, stwierdzany jest także przedłużony czas protrombinowy.

Bibliografia

Diagnostyka i leczenie zatrucia muchomorem sromotnikowym, Jakowska I., Liberek A., Anand J., Pawłowska J.; Borgis - Postępy Nauk Medycznych 1/2010

Diagnostyka zatruć grzybami w szpitalnym oddziale ratunkowym, Łukasik – Głębocka M. i in., Borgis - Postępy Nauk Medycznych 9/2010