ACTH (kortykotropina) – badanie ACTH – wyniki i normy hormonu

Hormon ACTH – czym jest ACTH (kortykotropina)?

ACTH to hormon adrenokortykotropowy (kortykotropina) wytwarzany w przedniej część przysadki mózgowej. Pobudza on korę nadnerczy do wydzielania przez nią hormonów takich jak kortyzol, aldosteron oraz androgeny.

Wydzielanie ACTH jest kontrolowane przez podwzgórze. Hormon ten jest wydzielany zgodnie ze swoim rytmem dobowym (najwięcej rano, najmniej w nocy). Może być on również wydzielany epizodycznie w sytuacjach stresowych.

Oznaczenie poziomu hormonu adrenokortykotropowego jest szczególnie przydatne w celu odnalezienia przyczyny nadczynności oraz niedoczynności kory nadnerczy. Uzyskany wynik decyduje o rodzaju podejmowanego leczenia.

Nadczynności kory nadnerczy dzielą się na postać pierwotną (zespół Cushinga) oraz wtórną (choroba Cushinga). Niedoczynność kory nadnerczy występuje jako pierwotna – zespół Addisona oraz wtórna objawiająca się zmniejszonym wydzielaniem ACTH przez przysadkę, a tym samym mniejszym oddziaływaniem tego hormonu na korę nadnerczy. Pomocne w różnicowaniu tych stanów chorobowych jest oznaczenie poziomu ACTH i kortyzolu (badanie kortyzolu).

Hormon stresu – kiedy badać poziom hormonu ACTH?

Wskazaniem do oznaczenia ACTH jest podejrzenie chorób związanych z nieprawidłowym funkcjonowaniem przedniego płata przysadki. Diagnostykę zaleca się przeprowadzić w momencie wystąpienie objawów wskazujących na niedoczynność przysadki mózgowej, takich jak: utrata apetytu, spadek masy ciała, nokturia (częste oddawanie moczu w nocy), zmęczenie, nieregularne cykle miesiączkowe (u kobiet) czy spadek libido (popędu seksualnego).

Oznaczenie poziomu ACTH warto również przeprowadzić u osób z podejrzeniem niskiego lub podwyższonego kortyzolu. Na podwyższony kortyzol wskazują objawy, takie jak np.: cienka i zwiotczała skóra, okrągła twarz, purpurowe rozstępy na skórze brzucha, obfite owłosienie na powierzchni całego ciała, nadciśnienie tętnicze, osłabienie siły mięśniowej.

O obniżonym (niskim) kortyzolu świadczyć może natomiast spadek masy ciała, utrata apetytu, zmęczenie, wysokie stężenia potasu i wapnia, niskie stężenia sodu lub ciemne zabarwienie skóry.

Badanie ACTH – jak się przygotować?

Badanie poziomu ACTH wykonuje się na podstawie pobranej od pacjenta niewielkiej ilości krwi (badanie krwi) do probówki próżniowej (izoluje się osocze i na jego podstawie wykonuje się badanie). Na badanie należy zgłosić się rano, ponieważ wydzielanie tego hormonu charakteryzuje się określonym rytmem dobowym i najwyższe jest właśnie w godzinach porannych.

Materiał pobierany jest zazwyczaj z żył najlepiej widocznych i zlokalizowanych w dole łokciowym, u dzieci natomiast stosuje się niewielkie nacięcie nożem lekarskim (lancetem) na skórze w celu wywołania niewielkiego krwawienia. Otrzymaną próbkę krwi wysyła się do analizy. Na badanie należy przyjść rano (na czczo).

Kortykotropina – najwyższe i najniższe stężenie ACTH

Wartości referencyjne hormonu ACTH zależą od kilku czynników. Należy tu wymienić np.: płeć, wiek czy metodę oznaczenia ACTH. Z tego względu każdy wynik należy konsultować indywidualnie z lekarzem. Najwyższe stężenie ACTH występuje w godzinach porannych (godzina 8 rano) i mieści się w zakresie 25–100 pg/ml (< 22pmol/l).

Najniższe stężenie ACTH natomiast powinno otrzymywać się w godzinach wieczornych (godzina 22). Powinno ono wynosić 30 pg/ml (< 6pmol/l).

ACTH – co oznacza podwyższony i obniżony poziom hormonu stresu?

Podniesiony (podwyższony) poziom ACTH może występować w takich stanach, jak gruczolak gruczolak przedniej części przysadki (choroba Cushinga) czy ektopowe wydzielanie ACTH (np. w przypadku raka owsianokomórkowy płuc). Ponadto wysokie ACTH może świadczyć o pierwotna niedoczynność kory nadnerczy (choroba Addisona) oraz stanach pourazowych i pooperacyjnych.

Obniżony (niski) poziom ACTH wskazuje natomiast na wtórną niedoczynności kory nadnerczy, zespół Cushinga czy guzy wydzielające kortyzol.