Testy skórne punktowe (testy typu prick) – technika wykonania, wyniki i interpretacja

Czym są testy punktowe typu prick?

Są to punktowe testy skórne stosowane w wykrywaniu i określaniu rodzaju alergii. Zasada ich działania opiera się na wykryciu IgE-zależnej reakcji immunologicznej na powierzchni skóry. Podawany z zewnątrz alergen wiąże się ze swoistą immunoglobuliną E (IgE) zlokalizowaną w mastocytach, co doprowadza z kolei do uwolnienia z nich histaminy. Substancja ta wywołuję dalszą reakcję w wyniku której na powierzchni skóry powstaje bąbel oraz zaczerwienie wokół niego, dając tym samym wskazówkę, że pacjent jest uczulony na tego typu alergen.

Testy typu prick są najczęściej stosowane w określaniu alergii pochodzących z powietrza. Do alergenów powietrznopochodnych zalicza się pyłki roślin – wszelkich traw, drzew, krzewów, chwastów, a także roztacza kurzu domowego, alergeny pochodzące z sierści zwierząt oraz grzyby pleśniowe. Dodatkowo punktowe testy skórne wykonuje się w celu identyfikacji alergii pokarmowych, szczególnie u najmłodszych pacjentów.

Przeczytaj również: Testy alergiczne z krwi – badanie IgE całkowitych i swoistych

Testu typu prick – wskazania i przeciwwskazania

Testy typu prick wykonuję się celem potwierdzenia u pacjenta uczulenie na dany alergen. Uzyskanie informacji na temat rodzaju alergii, pozwala lekarzowi trafnie przeprowadzić proces odczulania pacjenta. W przypadkach kiedy nie da się wykonać odczulania, pacjent jest uświadomiony jakich czynników powinien unikać w swoim życiu codziennym, aby nie wywoływać reakcji alergicznej.

Do głównych przeciwwskazań wykonania testu zalicza się: ciążę, pojawienie się pokrzywki, choroby autoagresyjne, brak możliwości przerwania kuracji lekami przeciwhistaminowymi w okresie kiedy zaplanowane jest badanie oraz nowotwory złośliwe.

Jak wykonuje się punktowe testy skórne?

Punktowe testy skórne należą do bezpiecznych i szybkich w wykonaniu. Są testami wiarygodnymi i można je przeprowadzać u dzieci od 4 roku życia (z uwagi na chęć współpracy młodego pacjenta z osobą badającą). Test wykonuje wyszkolony pod tym kątem badacz, za pomocą standaryzowanych alergenów.

Miejscem, w którym wykonuje się badanie jest przedramię, wolne od patologicznych wykwitów oraz ran. U dorosłego człowieka na przedramieniu może zmieścić się od 10-12 punktowych testów alergicznych. Badanie należy wykonywać u pacjentów u których obecnie nie ma oznak uczulenia (w tzw. okresie wolnym od objawów). Jest to okres indywidualny dla każdego pacjenta.

Test skórny prick polega na nałożeniu co 3 cm kropel alergenu łącznie z próbą kontrolną wykonaną za pomocą dwóch kropli. Jedna kropla z histaminą i z rozpuszczalnikiem w stosunku 1:1000, a druga kropla to roztwór soli fizjologicznej. Następnie osoba badająca za pomocą jednorazowego nożyka lub cienkiej igły nakłuwa miejsce z kroplą, tak aby dostać się do powierzchownej warstwy skóry, nie powodując przy tym krwawienia. Nałożona kropla z histaminą wywoła reakcję alergiczną, powstanie bąbel (tzw. bąbel histaminowy), zaczerwienie skóry, swędzenie. Nie jest to niczym niepokojącym. Powstanie owego bąbla będzie miało zasadnicze znaczenie w momencie porównywania miejsc zakroplonych alergenem.

Wynik testu skórnego można odczytać już po 15-20 minutach, od momentu nałożenia kropli. Następnie porównuje się z wykonaną próbą kontrolną bąbla histaminowego. Jeżeli powstały bąbel w miejscu kropli z alergenem jest większy lub równy bąblowi histaminowemu, wynik uznaje się za dodatni.

Osoby, które są z jakiegoś powodu leczone lekami przeciwhistaminowymi powinni odstawić te medykamenty po konsultacji z lekarzem na 1-2 tygodnie przed badaniem. Ich zażywanie może zafałszować wynik oznaczenia. To samo dotyczy pacjentów zażywających leki sterydowe o przedłużonym działaniu. Należy wybrać taki okres na wykonanie punktowych testów skórnych kiedy pacjent nie jest poddany kuracji lekami kortykosterydami. W dniu badania zaleca się ograniczyć wysiłek fizyczny.

Wyniki punktowych testów skórnych – jak interpretować?

Po odczekaniu stosownego czasu zapisuje się wielkość powstałej reakcji, mierzy się średnicę rumienia i bąbla w milimetrach, a następnie odnośni się wynik do pięciostopniowej skali wyrażonej plusami:

• 0 – reakcja alergiczna taka sama jaką można zaobserwować przy bąblu z solą fizjologiczną,
• + – średnia średnica bąbla wywołanego alergenem jest większa od odczynu po kropli soli fizjologicznej, ale mniejsza od połowy średnicy bąbla histaminowego,
• ++ – średnia średnica bąbla pod wpływem alergenu jest większa od połowy bądź prawie równa średniej średnicy bąbla wywołanego działaniem histaminy,
• +++ – średnia średnica bąbla alergenowego jest równa lub nieco większa od średniej średnicy bąbla histaminowego,
• ++++ – średnia średnica bąbla wywołanego alergenem jest co najmniej dwukrotnie większa od średniej średnicy bąbla histaminowego, albo każdy bąbel z nieregularnymi wypustkami.

Wynik dodatni, a więc stwierdzenie, że pacjent jest uczulony na dany alergen określają odczyny oznaczone trzema i czterema plusami, wynik opisany dwoma plusami jest wynikiem wątpliwym i należy poddać pacjenta dalszej diagnostyce. Wynik opisany jednym plusem lub bez plusa (0) – świadczy o braku uczulenia na badany alergen (wynik ujemny).

Czy testy skórne na alergie są bezpieczne?

Wykonanie testów typu prick są metodą bezpieczną i niezwykle rzadko dochodzi do powikłań. Zwykle jest to nasilenie się miejscowej reakcji zapalnej. U około 0,03 proc. pacjentów może dojść do wstrząsu anafilaktycznego. Dlatego ważne jest, aby badanie wykonywała przez odpowiednio wyspecjalizowanego lekarza mającego dostęp do zestawu przeciwwstrząsowego.