Endosonografia – badanie EUS – na czym polega, kiedy wykonać, przygotowanie i powikłania

Endosonografia – co to jest?

Endosonografia to inaczej ultrasonografia endoskopowa. Oznaczana jest skrótem EUS (ang. endoscopic ultrasound). Jest to nowoczesna metoda diagnostyczna, która łączy metodę endoskopową z ultrasonografią. Badanie takie jest szczególnie przydatne, gdy podstawowe metody diagnostyczne nie pozwalają na postawienie ostatecznego rozpoznania. Endosonografia wykorzystywana jest w gastroenterologii oraz pulmonologii. Badanie to umożliwia dokładne zobrazowanie narządów jamy brzusznej oraz klatki piersiowej. Szczególnie przydatna jest w ocenie górnego odcinka przewodu pokarmowego oraz niektórych schorzeń układu oddechowego. Endosonografia może mieć także zastosowanie terapeutyczne.

Aparat, którym wykonywane jest badanie to endoskop wyposażony w głowicę USG. Możliwość wprowadzenia głowicy USG do światła przewodu pokarmowego, bądź innych struktur ma dużą zaletę, gdyż umożliwia oglądanie narządu z bliskiej odległości, w dużym powiększeniu. Zobaczenie niektórych struktur za pomocą zwykłej ultrasonografii przezbrzusznej jest niemożliwe.

Jakie są wskazania do wykonania endosonografii?

Wskazaniem do wykonania tego rodzaju badania diagnostycznego jest przede wszystkim niemożność postawienia rozpoznania za pomocą podstawowych metod diagnostycznych, takich jak zwykła ultrasonografia, czy gastroskopia. Należy jednak podkreślić, że endosonografia nie zawsze rozwieje wątpliwości lekarza i pozwoli na postawienie ostatecznej diagnozy.

Endosonografia wykorzystywana jest również do oceny wątroby, dróg żółciowych, trzustki oraz nadnerczy. Badanie to umożliwia dokładną ocenę rozległości procesu chorobowego. Badanie endosonograficzne pozwala na wykrycie małych zmian chorobowych, w ich początkowym okresie rozwoju, których zobrazowanie za pomocą innych metod jest jeszcze niemożliwe. Jest badaniem przydatnym u pacjentów, u których inne badania nie pozwoliły wykryć przyczyny bólu w jamie brzusznej.

Dodatkowo za pomocą badania EUS można wykonać procedury terapeutyczne. Istnieje możliwość wykonania drenażu torbieli trzustki oraz drenażu dróg żółciowych. W przypadku wykrycia w trakcie badania zmiany chorobowej, jest możliwe wykonanie biopsji cienkoigłowej.

Endosonografia ma również zastosowanie w pulmonologii. Umożliwia ocenę dróg oddechowych, węzłów chłonnych w obrębie klatki piersiowej. Badanie takie oznaczane jest skrótem EBUS (ang. endobronchial ultrasound). Jest to badanie bronchofiberoskopowe z ultrasonografią wewnątrzoskrzelową. Metoda ta ma zastosowanie m.in. w diagnostyce raka płuc, sarkoidozy oraz gruźlicy. Za jej pomocą można pobrać materiał z węzłów chłonnych śródpiersia oraz wnęk płuca do badania.

Endosonografia – przeciwwskazania

Przeciwwskazania do endosonografii w większości pokrywają się z przeciwwskazaniami do wykonania tradycyjnej endoskopii. Należą do nich między innymi :

• ostra niewydolność oddechowa,
• świeży zawał serca,
• ciężka niewydolność serca,
• niedociśnienie tętnicze,
• wstrząs,
• niekontrolowane, trudne do ustabilizowania ciśnienie tętnicze.

W przypadku endosonografii terapetycznej mogą istnieć dodatkowe przeciwwskazania.

Endosonografia – jak wygląda badanie i jak się przygotować?

W przypadku endosonografii przewodu pokarmowego, przebieg badania jest podobny do panendoskopii przewodu pokarmowego (gastroskopii). W przypadku badania EBUS, jego przebieg jest również podobny do bronchoskopii.

Pacjent przed zaplanowanym badaniem będzie musiał wykonać badanie morfologii krwi, a także układu krzepnięcia. Takie badania zalecane są w przypadku planowanej endosonografii w celach diagnostycznych. Gdy lekarz planuje wykonanie badania w celu terapeutycznym, zaleci pacjentowi wykonanie innych dodatkowych badań laboratoryjnych, konieczne może być również wykonanie zdjęcia RTG klatki piersiowej.

Pacjenci, którzy przyjmują na stałe leki przeciwkrzepliwe powinni koniecznie skonsultować się ze swoim lekarzem prowadzącym, celem ustalenia, czy powinny być one odstawione przed planowanym badaniem, jeśli tak to na ile dni przed badaniem.

Pacjent nie powinien przyjmować pokarmów na 6 godzin przed zaplanowanym badaniem oraz nie powinien przyjmować płynów na 4 godziny przed.

Badanie endosonograficzne wykonywane jest w zależności od konieczności, w znieczuleniu częściowym, bądź ogólnym.

W przypadku wykonywania niektórych procedur, np. drenażu, konieczne może być zastosowanie promieniowania rentgenowskiego.

W przypadku endosonografii przewodu pokarmowego, lekarz wprowadza specjalny endoskop przez jamę ustną do przełyku pacjenta. Jeśli nie jest konieczne zastosowanie znieczulenia ogólnego, lekarz znieczuli gardło pacjenta lidokainą. Pacjent otrzyma również leki uspokajające. Lekarz przechodzi endoskopem oceniając kolejno elementy układu pokarmowego i dociera do zmian, które miały podlegać ocenie.

W przypadku badania EBUS, lekarz wprowadza endoskop przez krtań i ocenia kolejne struktury – tchawicę i oskrzela. Dodatkowo dokonuje oceny węzłów chłonnych śródpiersia oraz wnęki płuc.

Endosonografia – powikłania po badaniu

Odsetek występujących powikłań po endosonografii jest niewielki, wynosi około 1–2%. Ryzyko powikłań zależy od rodzaju wykonywanego badania, czy jest to procedura tylko diagnostyczna, czy również terapeutyczna.

Powikłania, które mogą wystąpić po endosonografii to m.in. : perforacja przewodu pokarmowego, krwawienie. W przypadku wykonywania drenażu, oprócz wymienionych powyżej powikłań, może dojść do zakażenia jamy brzusznej oraz przemieszczenia drenu. W przypadku EBUS mogą wystąpić: hipoksemia (niedobór tlenu we krwi), nasilenie niewydolności oddechowej u ciężko chorych pacjentów, odma opłucnowa (w przypadku biopsji płuca), odma śródpiersiowa, krwawienie z dróg oddechowych.