Elektroneurografia (badanie przewodnictwa nerwowego)

Co to jest przewodzenie nerwowe?

Badanie szybkości przewodzenia nerwowego (elektroneurografia) pozwala zbadać czynność elektryczną nerwów.

Podstawowym zadaniem komórki nerwowej jest przewodzenie impulsów nerwowych. W impulsach zawarta jest informacja, w zależności od rodzaju włókna i lokalizacji neuronu, czyli komórki nerwowej. Na przykład, włókna ruchowe przewodzą informacje z mózgu do mięśnia, że ma się on skurczyć i wykonać określony ruch. Specjalna budowa neuronu umożliwia pełnienie mu funkcji. Podstawę stanowi ciało neuronu, w którym znajdują się elementy komórkowe – jądro, mitochondria i inne.

Z ciała neuronu, które może mieć owalny lub gwiaździsty kształt, wychodzą dwa rodzaje wypustek. Akson (neuryt) to długa i pojedyncza wypustka. Z aksonu impulsy nerwowe wychodzą z neuronu i przekazywane są dalej, na kolejną komórkę nerwową lub końcową – efektor (np. mięsień).

Dendryty to wypustki odbiorcze. Są liczne i krótkie. Neuron swoją budową przypomina drzewo – dendryty to korona, ciało pień, a akson to główny pień. Ważną rolę w przewodzeniu informacji mają osłonki aksonu. Taka osłonka zbudowana jest z mieliny, substancji zbudowanej z tłuszczu i cukrów. Włókna otoczone mieliną – tzw. rdzenne przewodzą impulsy o wiele szybciej niż włókna bezrdzenne.

Sprawdź też: Nerwowość i rozdrażnienie – jak sobie radzić z objawami?

Na czym polega elektroneurografia?

Badanie szybkości przewodnictwa nerwowego jest badaniem elektrofizjologicznym, czyli badającym czynność elektryczną nerwów. Tylko na podstawie pośrednich informacji można wnioskować o uszkodzeniach w budowie neuronu, badanie to skupia się na funkcjonowaniu komórki nerwowej. Elektrofizjologia opiera się na podstawowych prawach fizyki. Impuls przebiegający przez kolejne komórki nerwowe jest niczym innym jak prądem elektrycznym – ruchem ładunków w poprzek błony komórkowej tych komórek. Prąd ten wytwarza pole elektromagnetyczne. Pomiary dokonywane podczas badania elektroneurograficznego badają zmiany właściwości tego pola.

Podczas elektroneurografii bada się trzy rodzaje włókien:

• czuciowe obwodowe (czyli położone na kończynach),
• ruchowe obwodowe,
• włókna nerwowe (zarówno czuciowe jak i ruchowe) na odcinku pomiędzy rdzeniem kręgowym a obwodem.

Badanie przewodnictwa nerwowego polega na pobudzeniu przez elektrodę czynności nerwu i odbiór odpowiedzi przez drugą elektrodę. Do elektrody odbiorczej podłączona jest aparatura, która na ekranie monitora pokazuje wysokość amplitudy odpowiedzi (czy pobudzenie wywołało żądaną wartość) i czas, po jakim pojawiło się to pobudzenie. Stąd prosta droga do obliczenia prędkości przewodzenia – podstawiając do prostego wzoru v=s/t, gdzie v to prędkość, s – droga pomiędzy elektrodą pobudzającą a odbiorczą, a t czas uzyskania odpowiedzi.

W przypadku włókien ruchowych, reakcję bada się na mięśniu unerwianym przez dany nerw, natomiast w celu zmierzenia prędkości przewodzenia elektrody umieszcza się tylko na nerwie. Na przykład, badając nerw pośrodkowy, jest to poziom nadgarstka i zgięcie łokciowe. Prawidłowa wartość przewodzenia we włóknie nerwowym to ok. 50 m/s.

Podobnie mierzy się przewodzenie we włóknach czuciowych, jednak zarówno amplitudę odpowiedzi jak i prędkość mierzy się wyłącznie na odcinku nerwu. Badanie włókien czuciowych może przebiegać w dwóch kierunkach:

• w kierunku mózgu,
• w kierunku obwodu,

raz elektroda pobudzająca umieszczona jest bliżej mózgu i wtedy bada się impuls zstępujący, a kiedy jest na obwodzie, bada się sygnał wstępujący do mózgu. Włókna czuciowe przewodzą szybciej (o kilka metrów na sekundę) impulsy niż włókna ruchowe tego samego nerwu.

Przewodzenie w odcinkach nerwów leżących w bezpośredniej bliskości rdzenia kręgowego opiera się na badaniu fali f. Jest to fala, która na wykresie powstaje dużo później niż pierwsza amplituda odpowiedzi mięśnia. Po pobudzeniu przez elektrodę nerwu, część impulsów szerzy się w kierunku przeciwnym – nie do mięśnia, ale do rdzenia kręgowego. W rdzeniu sygnał zatacza pętlę i wraca do nerwu i dalej do komórki efektorowej. Odpowiedź odebrana przez elektrodę to właśnie fala f. Na podstawie jej wyglądu i wartości można wnioskować o stanie włókien pomiędzy rdzeniem kręgowym a dostępną częścią nerwu (np. na kończynie).

Wskazania do badania elektroneurografii

Wskazaniami do badania szybkości przewodzenia nerwowego są:

• neuropatie, czyli zwyrodnienie nerwów. Uszkodzenie może dotyczyć osłonki mielinowej lub aksonu, zwykle obu naraz. Objawy wskazujące na zajęcie włókien ruchowych to porażenie mięśni, niedowład, zmniejszenie napięcia mięśni, ich zanik. Choroba włókien czuciowych powoduje mrowienie, palenie, kłucie, ból, w końcowych stadiach brak jakiegokolwiek czucia. Najczęstsze neuropatie to zespół Guillaina-Barrego, neuropatia cukrzycowa, zespoły zatruciowe.
• miastenia rzekomoporaźna. Jest to choroba autoimmunologiczna – organizm sam wytwarza przeciwciała atakujące złącze nerwowo-mięśniowo. Objawia się szybkim męczeniem mięśni, na początku objawy są subtelne i mogą być zinterpretowane jako brak kondycji fizycznej. Choroba postępuje, a kolejne objawy, jak podwójne widzenie związane z nużliwością mięśni gałek ocznych, problemy z mimiką i przełykaniem (zajęcie mięśni głowy i szyi), znaczne osłabienie kończyn sugerują chorobę neurologiczną. Badanie elektrofizjologiczne w miastenii jest szczególnego rodzaju. Nerw stymuluje się bodźcem o bardzo dużej sile i bada kolejne odpowiedzi, które, jeśli są coraz słabsze, potwierdzają diagnozę miastenii.

Jak wygląda badanie elekrtoneurografii?

Badanie elektroneurograficzne jest badaniem uzupełniającym diagnostykę neurologiczną. Na badanie należy więc zabrać ze sobą dokumentację medyczną dotyczącą choroby. Lekarz jeszcze raz przeprowadza krótki wywiad, może też sprawdzić stan wybranej do badania części ciała.

Należy odstawić leki stosowane w miastenii, gdyż uzyskane wyniki nie byłyby miarodajne. Skóra nad badanym miejscem musi być umyta, sucha i czysta, nie wolno stosować na nią żadnych kremów czy maści.

Badanie odbywa się w pozycji leżącej, w specjalnym pokoju. Podczas elektroneurografii w pokoju panuje stała, pokojowa temperatura – obniżenie jej nawet o jeden stopień spowoduje zwolnienie przewodzenia i błędne wyniki.

Badanie przewodzenia włókien ruchowych polega na założeniu dwóch elektrod:

• jedną nad wybranym nerwem,
• drugą na mięsień unerwiany przez ten nerw.

Elektrody mogą być igłowe (wkłuwane do ciała) lub, o wiele częściej, opaskowe. Następnie podłącza się prąd, początkowo o małym natężeniu, i zwiększa się je, aż do uzyskania największej możliwej amplitudy odpowiedzi. Może to spowodować pewien dyskomfort w postaci mrowienia, ale nie jest bolesne. Każdy ból, zwłaszcza silny, pojawiający się podczas badania należy zgłosić personelowi. Badanie szybkości przewodzenia we włóknach nerwowych polega na umieszczeniu elektrody na odcinku danego nerwu, nie na mięśniu. Badanie przewodzenia we włóknach czuciowych również polega na zamocowaniu elektrod na dwóch punktach nerwu. Podłączenie prądu wygląda tak samo jak w przypadku badaniu włókien ruchowych. Cała procedura trwa kilkanaście – kilkadziesiąt minut.

Przeciwwskazania do elektroneurografii

Przeciwwskazaniem do badania szybkości przewodnictwa nerwowego są zmiany na skórze (typu owrzodzenia) nad miejscem, gdzie przebiega nerw.