Badanie cytologiczne w ginekologii – wskazania, przebieg

Co to jest badanie cytologiczne w ginekologii?

Badanie cytologiczne w ginekologii służy do oceny mikroskopowej wygładu komórek nabłonkowych w żeńskim układzie rozrodczym (błona śluzowa pochwy). Pobrany materiał odpowiednio się utrwala i barwi.

Rozróżnia się dwie metody cytologii:

• bezpośrednią, czyli zaaspirowanie materiału zawierające samoczynnie złuszczone komórki do oceny mikroskopowej,
• metody pośrednie, które polegają na zeskrobaniu materiału do badania z powierzchni błony śluzowej.

Najbardziej u kobiet ocenia się nabłonek wielowarstwowy płaski części pochwowej szyjki macicy – określa się ryzyko wystąpienia nowotworu z tkanki nabłonkowej.

Badanie cytologiczne pochwy jest badaniem profilaktycznym, a także stosowane jest do wykrywania stanów przedrakowych, raka inwazyjnego szyjki macicy, a także celem kontroli efektywności leczenia. Pozwala stwierdzić stany zapalne pochwy oraz ocenę hormonalną cyklu miesiączkowego.

Aby ujednolicić rozpoznania postawione po analizie obrazu mikroskopowego komórek wprowadzono 5-cio stopniową klasyfikację obrazów cytologicznych Papanicolaou.

• I grupa – obraz prawidłowy – obserwuje się prawidłowe komórki powierzchownych warstw nabłonka wielowarstwowego płaskiego tarczki szyjki macicy, komórki gruczołowe z kanału szyjki macicy oraz komórki zapalne.
• II grupa – zmiany łagodne, nie obserwuje się komórek o cechach dysplazji. Obecne są komórki zapalne, komórki nabłonka wskazujące na zwyrodnienie. Z racji, że zmiany mogą mieć różny charakter a tym samym ich wachlarz jest dość szeroki powinno się ocenić charakter zmiany, np. wykonując dodatkowe badania.
• III grupa – zmiany mogą wskazywać na rozpoznanie raka, obecne są komórki o cechach dysplazji niewielkiego, średniego i znacznego stopnia. Z racji, iż postępowanie lecznicze zależy od wieku pacjentki, stopnia nasilenia cytolog powinien każdorazowo określić, jaki poziom nasilenia dysplazji charakteryzuje przedstawiony obraz mikroskopowy. Dysplazja małego nasilenia niekiedy może odpowiadać silnemu zapaleniu oraz może ustąpić po odpowiednim leczeniu przeciwzapalnym, dalsze postępowanie diagnostyczne i lecznicze stosuje się w przypadku nieustąpienia zmian po kilku tygodniach.
• IV grupa – stwierdza się obecność komórek o cechach raka płaskonabłonkowego przedinwazyjnego.
• V grupa – w rozmazie widoczne komórki nowotworowe odpowiadające rakowi płaskonabłonkowemu naciekającemu szyjkę macicy lub innemu nowotworowi złośliwego szyjki lub trzonu macicy.

Wskazania do badania cytologicznego w ginekologii

Cytologia, jako badanie przesiewowe powinno być prowadzone u kobiet od momentu współżycia płciowego:

• 1 raz na rok u kobiet z podniesionym ryzykiem zachorowalności na raka szyjki macicy (częste zmiany partnera, krwawienie z pochwy po stosunku, stany zapalne pochwy, niepokojące poprzednie badania cytologiczne),
• 1 raz na 2 lata u kobiet z mniejszym ryzykiem zachorowania (stały partner, prawidłowe wyniki cytologiczne).

Poza tym ginekologiczne badanie cytologiczne jest wskazane w:

• pierwszym trymestrze ciąży i trzecim trymestrze ciąży,
• kontroli leczenia zachowawczego i operacyjnego nadżerki tarczy szyjki macicy,
• diagnostyce stanu nabłonka pochwy,
• określeniu terminu owulacji,
• ocenie czynności jajników,
• ocenie działania leków hormonalnych.

Jak przebiega badanie cytologiczne w ginekologii?

Pacjentka kładzie się na fotelu ginekologicznym, badający zakłada wziernik, następnie uwidocznia się szyjkę macicy, usuwa się wacikiem czop śluzowy w ujściu zewnętrznym szyjki macicy. Kolejnym etapem przebiegu cytologii jest uzyskanie materiału do badanie poprzez pocieranie odpowiednim narzędziem (metalową szpatułką) dzięki temu uzyskuje się złuszczone komórki. Podczas badania, które daje możliwość rozpoznania nowotworowego materiał uzyskuje się w sposób celowany z tarczy części pochwowej oraz z ujścia zewnętrznego kanału szyjki macicy.

Jeśli chodzi o ocenę cytologiczną reakcji śluzówki pochwy na czynniki hormonalne to komórki złuszczają się z 1/3 górnej części pochwy. Badanie cytologiczne należy powtarzać kilkakrotnie w czasie jednego cyklu miesiączkowego.

Pobrany materiał rozprowadza się na przygotowanym szkiełku podstawnym i rozprowadza się po nim próbkę, następnie jest utrwalany i przesyłany dalej do pracowni cytologicznej gdzie będzie podlegał szczegółowej analizie.

Czas trwania kilkadziesiąt minut.

Przygotowanie do badania cytologicznego

Przygotowując się do badania cytologicznego należy pamiętać, żeby nie stosować żadnych środków dopochwowych, jak również by powstrzymać się od współżycia przynajmniej 24 godziny przed badaniem. Nie powinno się także przeprowadzać badania ginekologicznego przed cytologią.

Powikłania po badaniu cytologicznym

Badanie cytologiczne nie wywołuje powikłań, jest ono w miarę bezpieczne.