Tabletki antykoncepcyjne a inne leki – interakcje pigułek hormonalnych

Gorsze wchłanianie tabletek antykoncepcyjnych

W chwili obecnej doustna antykoncepcja hormonalna to jedna z najczęściej stosowanych metod zapobiegania ciąży. Szacuje się, że jest używana nawet przez 60 mln kobiet na całym świecie. Doustna antykoncepcja stosowana idealnie wg zaleceń lekarza ma bardzo dużą skuteczność, która sięga 0,1% ciąż w trakcie jej stosowania. Niemniej jest to metoda wrażliwa ze względu na konieczność regularnego stosowania i wpływ innych leków. Co wpływa na wchłanianie doustnej antykoncepcji i jakie są najczęstsze leki zmniejszające jej skuteczność?

Czytaj również: Leki na wymioty – jakie wybrać?

Ważne jest uwrażliwienie pacjentek na regularne przyjmowanie doustnej antykoncepcji w trakcie każdej, nawet łagodnej choroby. Kluczem do skutecznej antykoncepcji jest jej regularne przyjmowanie, najlepiej z dokładnością co do godziny. Należy uwzględniać stany ograniczające prawidłowe wchłanianie i metabolizm antykoncepcji hormonalnej i w tych sytuacjach pamiętać zastosowaniu dodatkowej metody zapobiegania ciąży.

Warto przeczytać: Spirala hormonalna – wewnątrzmaciczny system hormonalny

Antykoncepcja a interakcje z innymi lekami

Możliwe interakcje, które są związane ze stosowaniem doustnej antykoncepcji hormonalnej i innych leków, możemy podzielić na 2 typy:

1. Pierwszy, gdy zmniejsza się skuteczność tabletek antykoncepcyjnych. Dochodzi do zmniejszenia stężenia hormonów we krwi pacjentki, odblokowania osi podwzgórze-przysadka-jajnik ze wszystkimi możliwymi następstwami (dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych, owulacja, zmiana właściwości śluzu szyjkowego, perystaltyki jajowodów i endometrium w kierunku potencjalnego przyjęcia zapłodnionej komórki jajowej) co skutkuje możliwością zajścia w ciążę. Najczęściej jest to powodowane poprzez przyspieszenie metabolizmu wątrobowego hormonów (estrogeny i gestageny), które kobieta przyjmuje w postaci doustnej dwuskładnikowej antykoncepcji, przez inne leki. Powoduje to zmniejszenie ich stężenia we krwi, a tym samym brak zamierzonego efektu działania tej metody w zapobieganiu ciąży.
2. Drugi, gdy doustna antykoncepcja może zmieniać metabolizm innych leków.

Które leki mogą wpływać na skuteczność antykoncepcji?

Leki z różnych grupymogą wpływać na metabolizm wątrobowy leków antykoncepcyjnych.

1. Antybiotyki – grupa przyspieszająca metabolizm wątrobowy hormonów płciowych, przez co zmniejsza się ich stężenie w organizmie. Typowo rifampicyna, rifabutyna. Relacjonuje się również większy odsetek niechcianych ciąż w przypadku równoczesnego stosowania z doustną antykoncepcją, antybiotyków z grupy penicylin, tetracyklin, makrolidów, fluorochinolonów czy imidazolu (lek przeciwgrzybiczy), które to nie wpływają na metabolizm leków. Według najnowszych badań naukowych brakuje potwierdzeń w na oddziaływanie wyżej wymienionych antybiotyków na złożoną doustną antykoncepcję. Nieskuteczność tej metody zapobiegania ciąży w przypadku stosowania antybiotyków niezmieniających metabolizmu wątrobowego, może wynikać z nieregularnego przyjmowania preparatów czy zaburzeń wchłaniania np. wskutek wymiotów czy biegunki w trakcie choroby. W tych przypadkach zaleca się stosowanie dodatkowej metody antykoncepcji, najczęściej mechanicznej (np. prezerwatywa).
2. Ziele dziurawca – uważa się, że jego działanie może korzystnie wpływać na łagodne stany depresyjne a ponadto antybakteryjnie i antyoksydacyjnie. Z powodu licznych interakcji przed rozpoczęciem jego stosowania zaleca się konsultację z lekarzem. Prócz tego, należy pamiętać o jego spożywaniu wieczorem, ponieważ wypicie naparu rano i wystawienie skóry na światło dzienne może skutkować reakcjami fotouczuleniowymi, które widoczne są w postaci przebarwień i oparzeń.
3. Leki przeciwdrgawkowe – to np. fenytoina, karbamazepina, barbiturany, topiramat, okskarbazepina, prymidon. Leki te również przyspieszają metabolizm wątrobowy hormonów płciowych. Pacjentkom przyjmującym wymienione leki zaleca się unikanie hormonalnej doustnej antykoncepcji, z wyjątkiem preparatu zawierającego medroksyprogesteron w postaci depo (przedłużona metoda antykoncepcji podawana w zastrzyku domięśniowo). Z kolei gabapentyna, tiagabina, lamotrygina, lewotircetam nie skutkują zmniejszeniem skuteczności doustnej antykoncepcji.
4. Część leków antyretrowirusowych, stosowanych w leczeniu HIV np. ritonavir, może wpływać na metabolizowanie leków antykoncepcyjnych.
5. Inne leki, które mogą zmieniać metabolizm antykoncepcji to bosentan (lek stosowany w nadciśnieniu płucnym), modafinil (leczenie narkolepsji), aprepitant (zapobieganie wymiotom przed operacją), suggamadeks (stosowany w anestezjologii).

Ważne jest by pamiętać, że do powrotu do prawidłowej aktywność enzymów wątrobowych, które przyspieszają metabolizm doustnej antykoncepcji, dochodzi po około 28 dniach. Dlatego też zaleca w trakcie stosowania i po zakończeniu przyjmowania leków przyspieszających metabolizm wątrobowy, inne metody zapobiegania ciąży przez minimum miesiąc czasu.

Doustna antykoncepcja a nieprawidłowe wchłanianie leków

Leki zmieniające wchłanianie doustnej antykoncepcji to m.in. preparaty zwiększające pH soku żołądkowego stosowane w leczeniu choroby wrzodowej czy choroby refluksowej przełyku (inhibitory pompy protonowej, np. omeprazol, lanzoprazol; inhibitory receptorów H_2- np. ranitydyna).

Leki stosowane w leczeniu otyłości, takie jak np. orlistat, który hamuje trawienie tłuszczów, zmniejsza ich wchłanianie z jelit, co może skutkować biegunką, szczególnie przy nieprzestrzeganiu zaleceń lekarskich (minimalne spożycie tłuszczów w diecie) i to doprowadza do utrudnionego wchłaniania tabletek.

Wszystkie leki powodujące wymioty, biegunki, mogą zmieniać wchłanianie doustnej antykoncepcji. W przypadku wymiotów w przeciągu 2h po spożyciu tabletki, należy przyjąć kolejną. Z kolei w wymiotach trwających ponad 24h, wskazane jest postępowanie jak w przypadku ominięcia tabletki.

Inne metody antykoncepcji a leki

Znane są metody antykoncepcji, na które nie wpływają inne leki. Są to wkładki wewnątrzmaciczne, także wkładki uwalniające lewonorgestrel w jamie macicy. Są to także zastrzyki antykoncepcyjne – zawierają medroksypregesteron podawany właśnie w postaci iniekcji.

Należy również wspomnieć o jednoskładnikowej antykoncepcji tzw. „minipigułki” zawierającej jedynie składnik progesteronowy, które mogą być podatne na działanie metaboliczne innych leków. Z tego też powodu zaleca się zmianę metody antykoncepcji w trakcie jej stosowania.

Także antykoncepcja „po stosunku” zawierająca składnik gestagenny, może mieć zmniejszoną skuteczność w trakcie stosowania leków np. przeciwdrgawkowych.

Czytaj również: Tabletki antykoncepcyjne a tycie

Wpływ antykoncepcji na działanie innych leków

Także doustna antykoncepcja może wpływać na rozkład innych substancji chemicznych, tak jest np. w przypadku lamotryginy (leku przeciwpadaczkowego). Najczęściej konieczne jest zwiększenie dawki wymienionego leku, aby uzyskać jego terapeutyczne stężenie we krwi.

Ponadto, efekt stosowania preparatów w leczeniu nadciśnienia tętniczego, przeciwcukrzycowych, diuretyków, antykoagulantów, hormonów tarczycy, leków rozszerzających oskrzela (teofilina) czy immunosupresyjnych, może być zmniejszany poprzez działanie dwuskładnikowej antykoncepcji hormonalnej. W przypadku przyjmowania hormonów tarczycy, należy monitorować jej funkcję. Możliwe, że niezbędne okaże się zwiększenie terapeutycznej dawki w celu utrzymania odpowiedniego stężenia hormonów w organizmie.