Menopauza a antykoncepcja – jakie środki antykoncepcyjne wybrać?

Wygaśnięcie czynności jajników w czasie menopauzy

Menopauza jest zjawiskiem występującym wyłącznie u kobiet, polegającym na wygaśnięciu funkcji jajników. Do menopauzy doprowadza zużycie wszystkich komórek jajowych (oocytów) które od okresu dojrzewania były tracone w trakcie każdego cyklu miesiączkowego. Od tego momentu przy, braku komórek jajowych, niemożliwym staje się zajście w ciąże. Oprócz oocytów zużyciu ulegają również inne komórki obecne w jajnikach, których najistotniejszą funkcją była wcześniej produkcja estrogenów. W związku z tym po menopauzie następuje istotny spadek ich stężenia. Zjawisko to pojawia się zwykle po 50 roku życia, ale ta wartość może być osobniczo zmienna.

Czytaj również: Seks po menopauzie

Antykoncepcja w okresie menopauzy

Zasadnicza funkcja (choć niejedyna) antykoncepcji polega na wprowadzaniu do życia seksualnego działań mających na celu uniemożliwienie zajścia w ciąże. Po menopauzie u kobiety ustaje cykl miesiączkowy. Nie następuje owulacja i oocyty nie przedostają się do jajowodu, w którym potencjalnie mogłoby dojść do zapłodnienia. Niemożliwym staje się wobec tego zajście w ciąże i po menopauzie antykoncepcja nie musi być stosowana. Jednak jeszcze w trakcie trwania menopauzy i do około 2 lat od ostatniej miesiączki, zalecane jest stosowanie różnych form antykoncepcji. W tym niedługim okresie mogą jeszcze występować pojedyncze owulacje. Należy równie pamiętać, iż oprócz uniemożliwienia zajścia w ciążę antykoncepcja mechaniczna (prezerwatywy) niesie ze sobą inne działania, które w dalszym ciągu powinny być obecne.

Przeczytaj też: Brak okresu przy tabletkach – o czym może świadczyć?

Rodzaj antykoncepcji w okresie menopauzy

Jedną z form antykoncepcji jest przyjmowanie klasycznych pigułek antykoncepcyjnych zawierających różne stężenia czynnych hormonów. Powinno się jednak pamiętać, że doustne przyjmowanie hormonów obciąża wątrobę, zwiększając ryzyko choroby zakrzepowo-zatorowej (powodują wzrost krzepliwość krwi). Kobiety cierpiące na migreny i inne silne bóle głowy oraz palące papierosy nie powinny przyjmować tego rodzaju antykoncepcji.

Czytaj również: Suchość w pochwie po menopauzie?

Alternatywą może być wygodne stosowanie plastrów przyklejanych na skórę, które cechuje wyższa dawka hormonów i większe bezpieczeństwo, ponieważ wchłaniając się przez skórę omijają krążenie wątroby. Kobiety do 45. roku życia, mogą również rozważyć opcję stosowania zastrzyków podskórnych z progestagenami. Wadą tej formy antykoncepcji jest jej inwazyjność, która wiąże się z lekkim bólem, ale za to hormony te są wstrzykiwane raz na 3 miesiące.

Hormonalna terapia zastępcza a menopauza

Zastępcza terapia hormonalna doustna, przezskórna (plastry), dopochwowa lub domaciczna również może być uznawana są formę antykoncepcji, jednak nie ma tak wysokiej skuteczności jak wcześniej wymienione preparaty. Istotny jest fakt, że w trakcie stosowania tylko HTZ przez dwa lata od ostatniej miesiączki, powinno stosować się dodatkowe formy antykoncepcji takie jak np. prezerwatywy czy środki plemnikobójcze (oba rodzaje dostępne bez recepty).

Łagodzenie objawów menopauzy

Większość środków antykoncepcyjnych zawierających hormony łagodzi objawy menopauzy. Zaburzenia miesiączkowania nie są zbyt burzliwe, a uderzenia gorąca są mniej uciążliwe. Jednym z problemów pojawiających się po okresie menopauzy, wynikającym ze spadku stężenia hormonów płciowych, jest zmniejszenie ilości masy kostnej co w konsekwencji prowadzi do osteoporozy. Choroba ta stanowi powszechny, istotny problem społeczny prowadzący do groźnych dla zdrowia i życia następstw. Uzupełnianie brakujących po menopauzie estrogenów, połączonych z jednoczesną suplementacją gestagenów, jest jedną z form zapobiegania rozwojowi osteoporozy. Jednak stosowanie hormonalnej terapii zastępczej jest sprawą kontrowersyjną. Z jednej strony pomaga ona w zapobieganiu rozwojowi chorób układu kostnego, ale z drugiej strony zaobserwowano, iż jej stosowanie wiąże się ze zwiększoną zapadalnością na raka sutka i jajnika. Stosowanie takiej terapii powinno być rozważane dla każdego przypadku indywidualnie z uwzględnieniem innych czynników ryzyka rozwoju tych nowotworów.

Wkładka wewnątrzmaciczna a czasie menopauzy

Niezwykle wygodną formą antykoncepcji przed menopauzą jest wkładka wewnątrzmaciczna uwalniająca hormony – Mirena. Zastosowanie jej w okresie okołomenopauzalnym może łagodzić dokuczliwe objawy. Wkrótce może stać się powszechną formą przyjmowania hormonalnej terapii zastępczej, ze względu na swoją strukturę i fakt, że uwalnia z wbudowanego zbiorniczka małe ilości hormonów. Ogromna zaletą Mireny jest to, że wydzielane przez nią hormony działają w głównej mierze lokalnie, nie obciążając przy tym innych układów i narządów. Aplikowana jest raz na 5 lat.

Przemiany hormonalne w okresie menopauzy

W trakcie menopauzy dochodzi do burzliwych przemian hormonalnych w organizmie kobiety. Nie wszystkie procesy przebiegają „książkowo”, przez co dobieranie antykoncepcji lub zastępczej terapii hormonalnej powinno być kwestią całkowicie indywidualną. Lekarz ginekolog przez przepisaniem terapii musi otrzymać wyniki badań, na podstawie których zdecyduje o dalszym leczeniu. Niezwykle ważne jest wykonanie badań krzepliwości krwi oraz zgłoszenie lekarzowi wszystkich towarzyszących chorób.