Testy alergiczne u dziecka – testy skórne, badania krwi, próby prowokacyjne

Kiedy iść z dzieckiem do alergologa?

W ostatnich latach obserwuje się wzrost liczby zachorowań na choroby alergiczne u dzieci, a tym samym wzrost zainteresowania testami alergicznymi u dziecka.

Objawy alergii u dzieci

Każde dziecko, niezależnie od wieku, u którego utrzymują się albo nawracają objawy charakterystyczne dla występowania alergii, powinno być skonsultowane alergologicznie. Do alarmujących symptomów zaliczamy:

• wymioty, powtarzające się biegunki bez uchwytnej przyczyny,
• kolki,
• objawy niedożywienia,
• przewlekłe pokrzywki,
• przewlekły kaszel, świszczący oddech,
• spadek wydolności wysiłkowej u dziecka,
• nawracające ciężkie zapalenia płuc,
• oporne na leczenie zapalenia spojówek i nieżyt nosa,
• reakcje anafilaktyczne po użądleniu przez owady, np. pszczoły, osy, mrówki,
• w wywiadzie incydent reakcji anafilaktycznej (ciężka, ogólnoustrojowa reakcja organizmu zagrażająca bezpośrednio życiu).

Zobacz też: Alergia wziewna – przyczyny, objawy, leczenie

Jak wykrywa się alergen?

Rodzaj przeprowadzonych testów alergicznych u dziecka zależny jest od jego wieku, charakteru zmian oraz dotychczasowego wywiadu chorobowego. Diagnostyka alergologiczna powinna składać się z:

• wywiadu z pacjentem,
• przeprowadzenia testów skórnych,
• wykonania testów śródskórnych.

Wywiad z pacjentem

Podczas pierwszej wizyty alergolog przeprowadza rozmowę z rodzicami dziecka i osobiście je bada. Zbiera dokładny wywiad na temat:

• przeszłości chorobowej,
• obecnych objawów i ewentualnej ich sezonowości,
• przyjmowanych leków,
• diety dziecka,
• warunków mieszkaniowych.

Lekarz wypytuje także o choroby alergiczne występujące w rodzinie, styczność dziecka z dymem tytoniowym i sierścią zwierząt. W celu dokładnego zebrania wszystkich informacji pomocne są kwestionariusze.

Kolejnym etapem jest przeprowadzenie testów alergicznych u dziecka mających na celu zidentyfikowanie czynnika uczulającego dziecko (czyli alergenu).

Przeczytaj również: Testy alergiczne z krwi – badanie IgE całkowitych i swoistych

Testy skórne

Wśród testów alergicznych u dziecka najbardziej popularne są testy skórne typu prick (testy punktowe). Jest to metoda diagnostyczna, która powinna być wykonywana po 3 roku życia dziecka, gdyż dopiero wtedy daje wiarygodne wyniki.

Miejscem, w którym wykonuje się test jest najczęściej przyśrodkowa cześć przedramienia dziecka. W tym obszarze skóry nanosi się krople substancji testowanej (która zawiera potencjalnie uczulający alergen), następnie nakłuwa się skórę, żeby nastąpił bezpośredni kontakt alergenu z układem odpornościowym dziecka.

W miejscu obok, na skórę nanosi się rozcieńczony alergen (jest to tak zwana próba kontrolna i powinna być ona ujemna).

Drugą próbę kontrolną stanowi kropla z histaminą, która powinna wywołać dodatni odczyn alergiczny.

Wyniki odczytujemy po około 15 minutach. Test punktowy uznawany jest za dodatni, gdy średnica bąbla (odpowiedź na kontakt z alergenem) jest większa bądź równa 3 mm w stosunku do próby kontrolnej.

Testy śródskórne

Inny rodzaj testów alergicznych u dziecka – testy śródskórne – polegają na wstrzyknięciu pod skórę w kilku miejscach roztworu alergenu we wzrastającym stężeniu. Następnie po 15 minutach oceniana jest reakcja skórna (najczęściej w postaci pęcherza). Testy śródskórne przeprowadza się w celu doprecyzowania wyników testów skórnych typu prick.

Przeciwwskazania do wykonania testów skórnych

Testy skórne nie powinny być wykonywane w poniższych sytuacjach:

• ostry stan zapalny skóry,
• powierzchnie skóry smarowane sterydami,
• skóra zmieniona chorobowo,
• do tygodnia po silnej reakcji alergicznej (ponieważ przeciwciała biorące udział w tej reakcji zostały wykorzystane i test skórny będzie fałszywie ujemny),
• podczas kuracji lekami przeciwhistaminowymi i sterydami – wymagane jest ich odstawienie przed testami, gdyż są to leki wygaszające reakcje alergiczne, a tym samym powodujące, że testy skórne wychodzą fałszywie ujemnie,
• gdy dzieci są zbyt małe (procedura wykonania testu może wzbudzić u nich strach).

Antybiotyki nie mają wpływu na wynik testów, niemniej jednak są stosowane w okresach obniżonego funkcjonowania układu odpornościowego dziecka, dlatego też należy przesunąć przeprowadzenie testów na okres poinfekcyjny. Nie należy wykonywać testów alergicznych u dziecka w trakcie trwania u niego infekcji, ponieważ układ odpornościowy podczas trwania innej choroby reaguje inaczej i wyniki testów alergicznych mogą być niemiarodajne.

Przygotowanie do wykonania testów alergicznych u dziecka - testów skórnych

Przed przeprowadzeniem testów skórnych:

• należy przerwać na 4 tygodnie wcześniej używanie maści steroidowych,
• 7 dni wcześniej należy odstawić leki przeciwhistaminowe,
• bez ograniczeń mogą być stosowane wziewne leki steroidowe.

Badanie krwi (oznaczenie przeciwciał klasy IgE)

Przeprowadza się oznaczenie stężenia IgE całkowitych i IgE swoistych w surowicy – przeciwciała klasy IgE związane są ze stanami alergicznymi. Całkowite IgE są sumą wszystkich przeciwciał obecnych w organizmie dziecka i ich prawidłowe wartości nie wykluczają występowania alergii u dziecka. Badanie swoistych IgE służy natomiast do wykrywania uczulenia na konkretny alergen.

Najlepiej poznany jest test o nazwie RAST (test radioalergosorpcji). Umożliwia on wykrycie swoistych przeciwciał IgE, czyli tych skierowanych na konkretne alergeny. Testy RAST mogą być przeprowadzane nawet u najmłodszych dzieci. Wykonanie testu z krwi nie wymaga wcześniejszych przygotowań. Na jego wynik nie ma wpływu stan zdrowia dziecka czy też przyjmowane leki.

Powyższe dwa rodzaje testów (testy punktowe i testy z krwi) charakteryzują się równą przydatnością i można je stosować zamiennie. Natomiast rozpoznanie alergii pokarmowej u dziecka powinno zawierać dodatkowo próbę eliminacji podejrzanych produktów pokarmowych. Polega ona na odstawieniu produktu na okres około miesiąca. Jest to czas, w którym powinno dojść do całkowitego ustąpienia objawów albo ich znaczącego zmniejszenia.

Alergenowe próby prowokacyjne

W przypadkach pełnej zgodności pomiędzy wywiadem chorobowym dziecka a wynikami badań na przeciwciała swoiste w klasie IgE albo wynikami testów typu prick nie ma potrzeby dalszego wykonywania testów prowokacji. Natomiast w przypadku niejednoznacznych wyników i znaczących rozbieżności przydatne okazują się testy prowokacyjne, nazywane także ekspozycyjnymi. Są one wykonywane tylko na polecenie alergologa. Ich celem jest potwierdzenie dotychczas przeprowadzonych badań.

Testy prowokacyjne dzielimy na trzy grupy:

• prowokację donosową,
• prowokację dooskrzekową,
• prowokację pokarmową.

Prowokacja donosowa

Prowokacja donosowa polega na podaniu dziecku alergenu na małżowinę nosową dolną przewodu nosowego, którego błona śluzowa powinna zareagować wyciekiem wodnistej wydzieliny a także obrzmieniem błony śluzowej. Zmniejszy to przepływ powietrza przez nos, co zostanie wykryte specjalnym urządzeniem pomiarowym.

Prowokacja dooskrzelowa

Prowokacja dooskrzelowa polega na wdychaniu antygenu w postaci aerozolu. Obserwowana jest reakcja oskrzeli, oceniana przy pomocy badania spirometrycznego badającego przepływ powietrza przez płuca dziecka. W próbie dodatniej nastąpi pogorszenie przepływu.

Prowokacja pokarmowa

Prowokacja pokarmowa polega na odstawieniu z diety pokarmu zawierającego podejrzany alergen czy alergeny. Następnie pod obserwacją lekarza pacjent wprowadza je ponownie. Obserwowana jest reakcja na pokarm.

Przeciwwskazania do wykonania testów alergicznych prowokacyjnych u dziecka

Należy pamiętać, że bezwzględnym przeciwwskazaniem do przeprowadzenia testów prowokacyjnych jest zaostrzenie objawów choroby alergicznej i ostre choroby infekcyjne.

Po przeprowadzonych testach alergicznych u dziecka powinno ono pozostać pod obserwacją lekarza. Niestety testy prowokacyjne stwarzają możliwość rozwoju wstrząsu alergicznego, dlatego powinny być przeprowadzane z możliwością natychmiastowego dostępu i użycia zestawu przeciwwstrząsowego.