Alergiczne zapalenie spojówek – przyczyny, objawy, leczenie

Czym są i jaka jest rola spojówek?

Spojówka jest półprzeźroczystą błoną, która pokrywa twardówkę (czyli białą część oka) oraz wewnętrzną powierzchnię powiek. Z tego powodu w obrębie spojówek możemy wyróżnić spojówkę gałkową i spojówkę powiekową.

Spojówka odgrywa bardzo istotną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu oczu. Wytwarza śluz, który jest ważnym składnikiem pokrywającego powierzchnię oka filmu łzowego. Spojówka pełni również funkcję ochronną – chroni oko przed czynnikami zewnętrznymi, które mają kontakt z jego powierzchnią.

Zapalenie spojówek – czym jest?

Zapalenie spojówek może być spowodowane infekcją (bakteryjną bądź wirusową) lub działaniem innego czynnika drażniącego – takim czynnikiem mogą być np. alergeny. W takim przypadku mówimy o alergicznym zapaleniu spojówek.

Alergiczne zapalenie spojówek – jaka jest jego przyczyna?

Przyczyną alergicznego zapalenia spojówek jest reakcja nadwrażliwości na alergeny znajdujące się w środowisku zewnętrznym i mające kontakt z powierzchnią oka.

Alergeny, które mogą powodować alergiczne zapalenie oczu są różnorodne i należą do nich między innymi:

• ślina oraz sierść zwierząt domowych;
• pyłki roślin – najczęściej pyłki drzew, traw i chwastów;
• substancje konserwujące zawarte w kosmetykach lub lekach stosowanych w okolicy oczu;
• roztocza kurzu domowego;
• pleśń grzybów;
• soczewki kontaktowe.

Jakie są objawy alergicznego zapalenia spojówek?

Najbardziej charakterystycznym objawem alergicznego zapalenia spojówek jest świąd oczu. Często towarzyszy mu także zaczerwienienie oczu spowodowane przez przekrwienie spojówek oraz obrzęk spojówek. Często pojawia się także śluzowa lub wodnista wydzielina. Niektórzy pacjenci uskarżają się również na pieczenie oczu.

Na powierzchni spojówek mogą się pojawić brodawki lub grudki.

Objawy zapalenia spojówek występują najczęściej obuocznie, mogą jednak mieć różne nasilenie po obu stronach.

W przypadku zapalenia spojówek zwykle nie pojawiają zaburzenia widzenia, jednak zdarzają się objawy światłowstrętu oraz pogorszenie ostrości wzroku (szczególnie kiedy mamy odczynienia z współistniejącym zapaleniem spojówek i rogówki).

Warto również podkreślić, że alergiczne zapalenie spojówek często występuje wspólnie z alergicznym nieżytem nosa (katar sienny).

Alergiczne zapalenie spojówek – rodzaje

W zależności od tego, jak długo i kiedy występują objawy, alergiczne zapalenie spojówek możemy podzielić na:

• ostre alergiczne zapalenie spojówek;
• sezonowe alergiczne zapalenie spojówek;
• całoroczne alergiczne zapalenie spojówek.

Ostre alergiczne zapalenie spojówek

Ostre alergiczne zapalenie spojówek (AAC) rozwija się, kiedy spojówka ma kontakt z dużą liczbą alergenów. Najczęściej obserwuje się je u dzieci, ale może wystąpić w każdym wieku.

Objawy narastają bardzo szybko. Obrzęk powiek może doprowadzić nawet do zamknięcia szpary powiekowej. Objawy narastają gwałtownie, ale również szybko ustępują – ze względu na to zwykle w leczeniu wystarczają zimne okłady oraz przemywanie oczu preparatami sztucznych łez.

Sezonowe alergiczne zapalenie spojówek

Sezonowe alergiczne zapalenie spojówek (SAC) jest najczęstszą chorobą alergiczną oczu. Może występować jako izolowane zapalenie spojówek lub współistnieć z alergicznym zapaleniem błony śluzowej nosa.

Pierwszy epizod sezonowego alergicznego zapalenia spojówek najczęściej występuje między 7. a 14 rokiem życia, może jednak wystąpić nawet u niemowląt.

Objawy pojawiają się zwykle w określonej porze roku, np. takiej w której uczulający alergen występuje w największym stężeniu – np. sezon pylenia. Pacjenci zwykle nie odczuwają objawów zimą.

Całoroczne alergiczne zapalenie spojówek

W przeciwieństwie do alergicznego zapalenia spojówek, całoroczne zapalenie spojówek jest powodowane przez alergeny, które występują w środowisku zewnętrznym przez cały rok, jak np. roztocza kurzu domowego.

Aby rozpoznać tą chorobę konieczne jest spełnienie co najmniej trzech z czterech wymienionych niżej warunków:

• objawy występują przez cały rok;
• objawy występują co najmniej od roku;
• głównym objawem jest świąd oczu;
• występuje osobniczy lub rodzinny wywiad w kierunku chorób atopowych.

Objawy całorocznego zapalenia spojówek zwykle mają mniejsze nasilenie niż w przypadku zapalenia sezonowego, jednak w niektórych przypadkach występują sezonowe zaostrzenia choroby.

Jakie badania dodatkowe mogą być wykonane u pacjentów z alergicznym zapaleniem spojówek?

W większości przypadków do rozpoznania alergicznego zapalenia spojówek objawy i ich powiązanie z czynnikiem alergicznym jest jasne, więc nie ma konieczności wykonywania badań dodatkowych.

W niektórych przypadkach, gdy lekarz ma wątpliwości diagnostyczne bądź nie wiadomo jaki alergen wywołał zapalenie spojówek możliwe jest wykonanie badań dodatkowych takich jak:

• badanie zeskrobin spojówkowych na obecność eozynofilii;
• wykonanie alergicznych testów skórnych;
• oznaczenie przeciwciał IgE we łzach;
• test prowokacji dospojówkowej (CPT).

Jakie leczenie ma zastosowanie u osób z alergicznym zapaleniem spojówek?

Leczenie alergicznego zapalenia spojówek polega głównie na zastosowaniu leczenia miejscowego, czyli kropli do oczu. W szczególnych przypadkach stosowane jest dodatkowo doustne leczenie farmakologiczne.

Przy zwalczaniu objawów alergicznego zapalenia spojówek najistotniejsze jest unikanie alergenów, które do niego doprowadziły. Jest to jednak bardzo trudne, a czasami nawet niemożliwe, jednak zalecane jest ograniczenie kontaktu z alergenem w największym możliwym stopniu. Z tego powodu bardzo istotne jest precyzyjne zidentyfikowanie tego jaki alergen spowodował chorobę.

Ważnym aspektem leczenia jest leczenie miejscowe – płukanie oczu. Stosuje się do tego sztuczne łzy lub roztwór soli fizjologicznej, które wypłukują alergeny z worka spojówkowego, dzięki czemu łagodzą dolegliwości związane z chorobą oczu.

Zastosowanie znajdują także krople do oczu o wielokierunkowym działaniu. Są to preparaty zawierające leki przeciwhistaminowe, α-mimetyki oraz inne substancje przeciwdziałające rozwojowi stanu zapalnego działając na komórki odpornościowe. Są to substancje przeciwświądowe, obkurczające naczynia krwionośne oraz stabilizatory komórek tucznych. Łagodzą one doskwierające pacjentowi objawy oczne.

W niektórych przypadkach stosowane są także doustne leki o działaniu przeciwhistaminowym – szczególnie jeśli współwystępuje alergiczny nieżyt nosa.

W niektórych przypadkach zastosowanie mają także krople do oczu zawierające steroidy. Działają one na wszystkich etapach alergicznego zapalenia oczu.

U pacjentów, u których sezonowe alergiczne zapalenie spojówek współwystępuje z alergicznym nieżytem nosa można rozważyć zastosowanie immunoterapii swoistej, potocznie zwanej odczulaniem. Jest to zalecane również w przypadku całorocznego zapalenia spowodowanego alergią na roztocza kurzu domowego. Odczulanie polega na wywołaniu tolerancji immunologicznej na dany alergen za pomocą regularnego podawania stopniowo zwiększanych dawek szczepionki alergenowej

U pacjentów noszących soczewki kontaktowe ważne jest, aby pamiętać o zdjęciu soczewek przed aplikacją kropli do oczu. W takim przypadku zalecane jest również, aby korzystać z soczewek jednodniowych.