Alergia na mleko krowie u dzieci

Jak rozpoznać alergię na mleko u dziecka?

Przyczyną alergii pokarmowej, w tym przypadku alergii na mleko krowie u dzieci jest reakcja alergiczna. Reakcje te mogą mieć charakter natychmiastowy (np. pojawiający się praktycznie od razu wstrząs anafilaktyczny) lub przewlekły, powodując biegunki, wysypki skórne czy objawy refluksu żołądkowo-przełykowego. Miejscami w organizmie, gdzie alergia manifestuje się najczęściej są: układ pokarmowy, skóra i układ oddechowy.

Alergia na mleko krowie u dzieci jest jedną z najczęstszych alergii pokarmowych u maluchów. Występuje w najmłodszej grupie wiekowej i zwykle mija z czasem – średnio do 3–5 roku życia. Zidentyfikowano bardzo dużo potencjalnie uczulających białek w mleku krowim, np. kazeina, alfa-laktoglobulina, beta-laktoglobulina.

Mechanizmy w których dochodzi do rozwoju nietolerancji można podzielić na: IgE-zależne (są to reakcje natychmiastowe, pojawiają się w ciągu około 20 minut, są efektem wydzielania się histaminy) oraz IgE-niezależne (mają one charakter opóźniony). Trudność w rozpoznaniu alergii jest taka, że część objawów występuje także u dzieci, które alergikami nie są (np. wymioty, biegunka, zaparcia, kolki).

Reakcje IgE-zależne w alergii na mleko krowie u dzieci objawiają się najczęściej pod postacią:

• obrzęku warg,
• obrzęku gardła,
• swędzenia,
• pokrzywki,
• wodnistego kataru.

Większość przebiega łagodnie, jednak pewien odsetek manifestuje się jako obrzęk krtani z dusznością i świstami.

Objawy alergii o mechanizmie IgE-niezależnym są mniej specyficzne, mają charakter przewlekły z powodu stałego narażenia na alergen. Są to np.:

• trudno leczący się refluks żołądkowo-przełykowy,
• zmiany skórne,
• kolka,
• niechęć do jedzenia,
• biegunka,
• zaparcia (rzadziej).

Alergia na mleko krowie u dzieci pojawia się we wczesnym dzieciństwie, dotyczy zarówno dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym, jak i karmionych piersią, których matki spożywają mleko krowie. Czynnikami ryzyka rozwoju alergii pokarmowej są np. już rozpoznane atopowe zapalenie skóry, rozpoznana astma czy rodzinne obciążenie atopią (czyli tendencją do nadprodukcji przeciwciał klasy IgE w odpowiedzi na substancje, z którymi stykamy się powszechnie w codziennym życiu).

Zobacz też: Alergia w ciąży – jak leczyć?

Objawy alergii na mleko krowie u dziecka

Jak wspomniano wcześniej, objawy alergii na mleko krowie u dzieci nie zawsze są bardzo charakterystyczne. Niezwykle ważny podczas wizyty u lekarza jest wywiad dotyczący dolegliwości:

• kiedy dokładnie się pojawiły,
• w jakim okresie życia dziecka (np. w trakcie karmienia piersią, czy w momencie wprowadzenia mleka modyfikowanego),
• jakie było tempo pojawienia się objawów,
• jak długo objawy się utrzymują,
• czy rodzice podjęli jakieś działania (np. wyeliminowali mleko z diety dziecka lub mamy karmiącej).

Ważne jest, czy dziecko choruje na jakieś inne choroby, takie jak atopowe zapalenie skóry, astma. Bardzo istotny jest także wywiad rodzinny.

Przeczytaj też: Czym dopajać niemowlaka?

Objawy mogące towarzyszyć alergii na mleko krowie u dzieci to:

• skóra – świąd, rumień, pokrzywka, wyprysk atopowy;
• przewód pokarmowy – ból brzucha, niechęć do jedzenia, nudności, wymioty, biegunka, kolka, świąd w obrębie jamy ustnej, obrzęk warg, języka, podniebienia, zaparcia, śluz lub krew w stolcu, zaczerwienienie okolicy odbytu, objawy refluksu żołądkowo-przełykowego;
• układ oddechowy – kaszel, duszność, świsty, swędzenie nosa, wodnisty katar;
• objawy ogólne – bladość, uczucie zmęczenia, zaburzenia wzrastania.

Rozpoznanie opiera się na obrazie klinicznym, który poparty może zostać testami skórnymi lub badaniem stężenia swoistych przeciwciał IgE we krwi (te dwie metody mają sens, jeśli alergia ma charakter IgE-zależny).

Tak naprawdę jedyną pewną metodą diagnostyki alergii na mleko krowie u dzieci jest próba eliminacji i prowokacji, tzn. ustąpienie objawów po wyeliminowaniu mleka krowiego z diety dziecka (lub matki karmiącej) na około 2 do 8 tygodni i ich nawrót po wprowadzeniu mleka z powrotem. Gdy badanie dotyczy dziecka, optimum stanowi próba "podwójnie ślepa", tzn. ani pacjent (w tym przypadku częściej rodzic), ani lekarz nie wiedzą, czy w danym momencie – eliminacji bądź prowokacji – dziecko przyjmuje pokarm czy "placebo".

Dziecko ma alergię na mleko krowie – czy odstawić mleko?

Najskuteczniejszą metodą walki z objawami alergii na mleko krowie u dzieci jest usunięcie czynnika ją powodującego, czyli mleka krowiego. Dostępne są mleka modyfikowane na bazie mleka krowiego, o wysokim stopniu hydrolizy białek (są one dzięki temu mniej uczulające). Jest jednak grupa dzieci, która i po takim mleku będzie miała objawy alergii, na szczęście dostępne są mieszanki mleczne zawierające aminokwasy (najbardziej podstawowe elementy tworzące białka). O ich zastosowaniu decyduje wyłącznie lekarz, podobnie jak w przypadku preparatów o wysokim stopniu hydrolizy.

Inne mleka ssaków (np. kozie) mogące zastępować mleko krowie nie są zalecane ze względu na możliwość reakcji krzyżowych. Podobnie mleko sojowe, które poza tym zawiera substancje o działaniu podobnym do hormonów żeńskich – estrogenów.

Mleko ryżowe nie jest zalecane u dzieci poniżej 5 roku życia ze względu na możliwą obecność w nim arsenu. Mleko ryżowe oraz migdałowe można przygotować samodzielnie w domu. Należy jednak pamiętać, że mleka roślinne nie zaspokoją zapotrzebowania dziecka na wapń. Wyłączenie mleka krowiego z diety oznacza niespożywanie także jego przetworów, takich jak jogurty, sery białe i żółte, masło. Należy uważnie czytać etykiety wszystkich gotowych produktów, pod kątem obecności w ich składzie mleka.

Dziecko ma alergię na mleko krowie – dieta eliminacyjna

Wprowadzanie jakiejkolwiek diety eliminacyjnej u dziecka musi odbywać się pod kontrolą lekarza i optymalnie także dietetyka. Każda dieta eliminacyjna wiąże się bowiem z ryzykiem niedoborów żywieniowych, co u młodego, rozwijającego się organizmu jest dużym zagrożeniem i może odbić się na zdrowiu dziecka (niedobory masy i wysokości ciała u dzieci na dietach eliminacyjnych zdarzają się częściej niż u dzieci żywionych normalnie).

Należy więc zadbać o włączenie do diety alternatywnych źródeł wapnia (np. brokuły, pietruszka, jarmuż, migdały, kasza gryczana, sezam). Czasami lekarz może uznać za konieczne uzupełnianie wapnia w postaci suplementów.

Podobnie kobiety karmiące, które są zmuszone odstawić mleko krowie, powinny zadbać o prawidłowo zbilansowaną dietę, tak aby właściwie odżywiały swój organizm i ponadto były w stanie utrzymać laktację (wprawdzie produkty mleczne nie są niezbędne, by produkować wartościowe mleko dla maluszka, ale za to niedobory kaloryczne u matki karmiącej mogą już się odbić niekorzystnie na tym procesie).

W niektórych źródłach donosi się o korzystnym wpływie pro- i prebiotyków na wytworzenie w organizmie tolerancji na mleko. W skrajnych przypadkach alergii na mleko krowie u dzieci, manifestującej się jako reakcja ogólnoustrojowa (np. wstrząs anafilaktyczny), lekarz może zalecić posiadanie w domu strzykawki z adrenaliną, którą należy użyć, gdy rozwijają się objawy anafilaksji, a następnie jak najszybciej udać się do szpitala.

Czy z alergii na mleko można wyrosnąć?

Badania naukowe wskazują że ponad połowa dzieci z alergią na mleko krowie mediowaną przez przeciwciała IgE wyrasta z niej do około 5 roku życia (mniejszą szansę mają dzieci z towarzyszącą alergii astmą czy alergicznym nieżytem nosa). Co do alergii niezwiązanej z mechanizmem IgE, mówi się, że większość dzieci do wieku 2,5 lat zaczyna tolerować mleko. Zwykle dieta eliminacyjna powinna trwać (zależnie od momentu jej wdrożenia) około pół roku. U dzieci, które ukończyły pierwszy rok życia zaczyna się zazwyczaj podejmować powolne próby wprowadzania z powrotem małych ilości mleka i obserwacji reakcji organizmu. Nawrót objawów jest oczywiście wskazaniem do kontynuowania jeszcze jakiś czas diety.

W przypadku alergii na mleko krowie u dzieci pacjenci powinni zostać skierowani pod opiekę specjalisty alergologa, szczególnie jeśli objawy są bardzo nasilone, zaburzają prawidłowy rozwój dziecka, nie ustępują po próbie eliminacji i podejrzewa się w związku z tym inne alergie. Dotyczy to również dzieci, u których reakcje przebiegają ogólnoustrojowo oraz którym poza alergią na mleko towarzyszy astma, alergiczne zapalenie spojówek, nieżyt nosa czy atopowe zapalenie skóry.