Alergia kontaktowa – przyczyny, objawy, zapobieganie, leczenie

Alergia kontaktowa – problem społeczny

Alergia kontaktowa to coraz poważniejszy problem społeczny. Jego aspekty dotyczą również sfery zawodowej. Dłuższa ekspozycja na alergen, powodująca wystąpienie choroby, utrudnia, a czasem wręcz uniemożliwia pracę. Fryzjerki uczulone na kosmetyki do włosów, murarze uczuleni na cement, lekarze, pielęgniarki na lateks zawarty w rękawiczkach... Niestety, lista alergenów kontaktowych, jak i samych alergików, wciąż się powiększa. Alergia dotykowa potrafi mocno utrudnić codzienne funkcjonowanie. Warto bliżej przyjrzeć się zagadnieniu, by zminimalizować ryzyko wystąpienia przyczyn alergii kontaktowej.

Alergeny kontaktowe – nikiel

Liczba substancji mogących uczulić skórę na drodze kontaktowej jest bardzo duża i wciąż rośnie.

Nikiel jest najpopularniejszym alergenem wśród antygenów kontaktowych. Kobiety są częściej niż mężczyźni uczulone na ten metal. Znajduje się on w stopach metali (w tym biżuterii), sprzączkach paska do spodni, zamkach błyskawicznych, monetach, klamkach, nożyczkach, zegarkach, a nawet jest obecny w śladowych ilościach w margarynie. Alergia kontaktowa na nikiel objawia się wysypką - to alergiczne kontaktowe zapalenie skóry lub wyprysk kontaktowy. Objawem alergii kontaktowej na nikiel są czerwone, swędzące grudki, które mogą także się sączyć.

W Unii Europejskiej od 2001 r. obowiązuje dyrektywa niklowa ograniczająca zawartość alergenu w przedmiotach tkwiących w skórze po jej przekłuciu oraz w przedmiotach przylegających do skóry. Nie mogą one uwalniać więcej niklu niż 0,5 g/cm2 /tydzień.

Zobacz też: Wysypka na nogach – jakie są przyczyny krostek na nogach?

Alergeny kontaktowe – chrom

Chrom to metal bardzo powszechny. Znajduje się np. w klejach, odczynnikach fotograficznych, atramencie, farbach, detergentach, cemencie, zaprawie murarskiej, garbnikach skór. W związku z brakiem swoistego leczenia, postępowanie polega głównie na rozpoznaniu i unikaniu alergenów, odpowiedzialnych za występowanie alergii dotykowej tego rodzaju.

Alergia zawodowa na chromiany

Chrom metaliczny nie alergizuje, jednak pacjenci uczuleni źle tolerują przedmioty chromowane, bezpośrednio przylegające do skóry. Główne źródła narażenia zawodowego na chromiany to: cement, piaski formierskie, zużyte smary i oleje przemysłowe, płyny galwanizerskie, środki do garbowania skóry, popioły powstające przy spalaniu węgla, chromianka do mycia szkła laboratoryjnego, odczynniki do badania jakości mleka, chłodziwa, środki do impregnacji drewna, płyny antykorozyjne, farby podkładowe, lakiery, gazy i dymy spawalnicze.

Zobacz też: Alergia wziewna – przyczyny, objawy, leczenie

Alergeny kontaktowe – kosmetyki

Alergia na substancje zawarte w kosmetykach to problem znacznej ilości pań, choć nie tylko. Przykładami alergenów są tu: parafenylenodwuamina zawarta w hennie (stosowanej do barwienia włosów, brwi czy tymczasowego tatuażu) oraz inne substancje zawarte w tuszach do rzęs, pudrach, szminkach, perfumach, mydłach, żelach pod prysznic, szamponach, kremach, a nawet w lakierze do paznokci. Odkrycie, który kosmetyk wywołuje alergię kontaktową, często wymaga uważnej obserwacji.

Alergeny kontaktowe – formalina

Formalina używana jest m.in. do produkcji tkanin. Stały kontakt z odzieżą, zawierającą nawet śladowe ilości formaliny, może doprowadzić do objawów alergii. Pocenie się nasila symptomy uczulenia. Związek ten można również spotkać w klejach, środkach owadobójczych, konserwujących. Europejska Dyrektywa Kosmetyczna od 1976 r. ogranicza zawartość formaldehydu do 0,2% w produktach kosmetycznych, do 0,1% w środkach do higieny jamy ustnej i do 5% w utwardzaczach paznokci. Kosmetyki zawierające więcej niż 0,05% formaldehydu muszą być opatrzone odpowiednią informacją: „zawiera formaldehyd”.

Zobacz też: Alergia w ciąży – jak leczyć?

Alergia zawodowa na formaldehyd

Uczulenie zawodowe na formaldehyd, nazywany inaczej formaliną, dotyczy personelu medycznego, fryzjerów, producentów papieru i obuwia, a szczególnie pracowników zatrudnionych przy obróbce metali z użyciem chłodziw. Pierwszy przypadek alergii, który dotyczył pracowników medycznych, opisano w Dreźnie w 1905 r.

Alergeny kontaktowe – środki czystości

Źle wypłukane ubrania czy ręczniki mogą być przyczyną objawów alergii. Oprócz proszków do prania alergizujące są również niektóre płyny do zmywania naczyń, okien, odplamiacze i inne środki czystości. Warto pamiętać, aby podczas stosowania środków czystości, używać rękawic ochronnych oraz zapewnić dobrą wentylację pomieszczenia. Leczenie alergii kontaktowej jest bardziej wymagające i długotrwałe, niż profilaktyka.

Alergeny kontaktowe – leki

Leki, a szczególnie antybiotyki zawarte w niektórych maściach, mogą działać uczulająco na skórę.

Alergeny kontaktowe – rośliny

Kontakt z niektórymi roślinami może wywoływać odczyn skórny. Przykładem może być sumak jadowity ( Toxicodendron pubescens).

Alergeny kontaktowe – tworzywa sztuczne

Gumowe rękawiczki, plastykowe zabawki, wenflony i inne tworzywa sztuczne. Uczulenie może wywoływać również wykładzina podłogowa, głównie u raczkujących dzieci. Szczególnie poważnym problemem, obejmującym również sferę zawodową wśród pracowników służby zdrowia, jest uczulenie na lateks.

Czytaj również: Choroba posurowicza – co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie, powikłania

Alergia kontaktowa – wyprysk kontaktowy

Wyprysk kontaktowy obejmuje zmiany skórne wywołane przez substancje będące w bezpośrednim kontakcie ze skórą. Jest to podstawowy objaw alergii kontaktowej. Na skórze pojawiają się pęcherzyki wypełnione płynem, którym towarzyszy uporczywe uczucie swędzenia. Wyprysk kontaktowy pojawia się najczęściej w miejscach, w których doszło do styczności z alergenem. Rzadko może również występować na innych częściach ciała.

Warunkiem pojawienia się wyprysku jest przewlekła styczność z substancją alergizującą. Ryzyko wystąpienia choroby wzrasta również, gdy zakłócone są mechanizmy obronne skóry przez działanie czynników chemicznych, mechanicznych i innych, np. noszenie zbyt ciasnych ubrań. Tkanina zawierająca alergen ociera się wciąż o te same partie ciała, powodując ich podrażnienie mechaniczne, co w konsekwencji, po dłuższym czasie użytkowania, prowadzi do wyprysku kontaktowego. Choroba ta występuje znacznie częściej u osób dorosłych niż u dzieci ze względu na dłuższą ekspozycję na alergen.

Substancja uczulająca po wniknięciu do ustroju wywołuje uczulenie komórek limfatycznych. W przypadku kolejnych kontaktów z alergenem zostaje uruchomiona reakcja organizmu wywołująca widoczne objawy w postaci zmiany skórnej.

Przyczyny wyprysku kontaktowego ze względu na umiejscowienie ognisk choroby:

• twarz – krople do oczu, nosa, kremy, maści, filtry do opalania, tusz do rzęs, kredki i cienie do oczu, puder, mydło, kosmetyki, oprawki okularów;
• okolice ust – pasta do zębów, protezy zębowe, szminka, konturówka do ust, niektóre artykuły spożywcze;
• szyja – biżuteria, perfumy, tkaniny ubrań (kołnierzyki), szaliki;
• tułów – mydło, żel pod prysznic, ubrania, dezodoranty, perfumy, bielizna, tkaniny ubrań, kremy (w tym kremy do opalania), proszki do prania;
• nogi – rajtuzy, kremy, maści, rośliny (szczególnie na podudziach), tkaniny;
• stopy – skóra obuwia, skarpety, rośliny, gumowe buty.

Alergia kontaktowa – leczenie

Rozpoznanie przyczyny objawów alergii jest podstawą do rozpoczęcia leczenia. W celu ich wykrycia stosuje się testy skórne. Podstawą leczenia jest przerwanie styczności z alergenem poprzez stosowanie zamienników produktów, które nas uczulają – używanie specjalnych proszków do prania dla alergików, kupno odpowiedniej pościeli, wykładziny, staranne dobieranie kosmetyków, perfum itp. Zalecana jest również wizyta u lekarza specjalisty – dermatologa, który będzie mógł odpowiednio zaopatrzyć ogniska chorobowe na skórze.